Φωτογράφος-Καθημερινή
Νοέμβριος 2006
Ο καλλιτέχνης, άσημος ή διάσημος, νέος ή ώριμος, είναι πάντοτε ευάλωτος στα πληγώματα που τού προκαλεί η κριτική των τρίτων. Είναι πιθανόν τα πληγώματα αυτά να έχουν τη θετική τους πλευρά, αφού, όπως έχει πει ο σκηνοθέτης Elia Kazan, το ταλέντο δεν είναι τίποτε άλλο από τον ιστό που επουλώνει τις πληγές μας. Και όσο πιο βαθιές είναι αυτές, τόσο παχύτερος και ο ιστός που τις καλύπτει.
Εντούτοις, τα πληγώματα τής κριτικής μπορεί να αποδειχτούν αρνητικά και στείρα, αν, πέραν τού ψυχικού πόνου που προκαλούν, οδηγήσουν σε θωρακίσεις, αρνήσεις και άμυνες. Ο καλλιτέχνης, τότε, κινδυνεύει να αγωνίζεται με λάθος στόχους, αν αρχίσει να αναλώνεται για να επιβάλει ένα έργο περισσότερο από όσο αφοσιώνεται στη δημιουργία του, ή να συμμορφώνεται με υποδείξεις που, αν και τον πληγώνουν, τού είναι ξένες. Η άμυνα γίνεται έτσι οδηγός τής δημιουργίας. Και ο καλλιτέχνης μεταθέτει το πεδίο ανάπτυξης τού έργου του, που θα έπρεπε να είναι αυτό τής πάλης με τον εαυτό του και την τέχνη του, σε εκείνο τής πάλης με τους άλλους.
Η λύση τής θωράκισης απέναντι στα πληγώματα, ακόμα και αν είναι εφικτή, όχι μόνο δεν αποτελεί λύση πραγματική, αλλά δημιουργεί νέα προβλήματα και εμπόδια στον καλλιτέχνη. Μια θωράκιση δεν είναι ποτέ επιλεκτική, αλλά συνήθως επεκτείνεται σε όλες τις πτυχές τής προσωπικότητας κάνοντας το άτομο αδιάβροχο και αδιαπέραστο σε όλα τα από έξω προς τα μέσα, και ακόμα χειρότερα σε όλα τα από μέσα προς τα έξω.
Ίσως η μόνη ουσιαστική διέξοδος θα ήταν να αντιμετωπιστεί η κριτική σαν μια ακόμα εκδήλωση τής ανθρώπινης επικοινωνίας και επαφής. Και να επιτρέψει ο καλλιτέχνης στον εαυτό του να πληγώνεται, αλλά μόνο από εκείνους που πέραν τής καλλιτεχνικής κριτικής είναι λογικό να τον πληγώνουν με κάθε είδους συμπεριφορά τους. Δηλαδή, από εκείνους με τους οποίους τον συνδέει είτε εκτίμηση, είτε αγάπη. Και ακόμα περισσότερο όταν τον συνδέουν και τα δύο αυτά συναισθήματα μαζί. Αναγκαία συνέπεια τής προσφοράς (και άντλησης) εκτίμησης και αγάπης είναι η απόρριψη κάθε θωράκισης και η έκθεση τού εαυτού μας στα παντοειδή πληγώματα. Πρόκειται όμως τότε αφενός για πληγώματα διαδραστικά, αφού αυτός που πληγώνει πληγώνεται, και αφετέρου για πληγώματα γόνιμα, αφού αυτή η εκτίμηση και αυτή η αγάπη αποτελούν ήδη αναπόσπαστο δομικό στοιχείο τού καλλιτεχνικού έργου με τη μορφή των θετικών επιρροών που εμμέσως έχει δεχτεί ο καλλιτέχνης.