23-6-95
Όποιος χειρίζεται συστηματικά τα καλλιτεχνικά εργαλεία φαίνεται πως δικαιούται να χρησιμοποιεί τον τίτλο του καλλιτέχνη. Αν μάλιστα το «καλλιτεχνικό» επάγγελμα έχει σχέση και με τον κόσμο του θεάματος, της δημοσιότητας, τότε η επαφή με το πλατύ κοινό και η φήμη που αυτή εγγυάται, αρκεί για να εξαφανίσει και την παραμικρή αμφιβολία, που πιθανόν να είχε γεννηθεί στο φιλόδοξο και ίσως προς στιγμήν σεμνό μυαλό του επαγγελματία «ψυχαγωγού».
Για το κοινό δεν υπάρχει καλύτερα λύπη και πληρέστερος εφησυχασμός από το να αποδώσει τον τίτλο σε όποιον χειρίζεται τα όργανα, σε όποιον δηλαδή πληροί τα εξωτερικά στοιχεία, ακόμα περισσότερο αν αυτός χαίρει γενικότερης φήμης ή και εκτίμησης. Κάτω όμως από τη γενική αυτή έννοια – ομπρέλα, που οριοθετείται μόνον από τα εξωτερικά στοιχεία του μέσου, στεγάζονται και οι πνευματικοί δημιουργοί που μόνο συμπτωματικά, λόγω εργαλείων συγγενεύουν με τους δημόσιους ψυχαγωγούς και τους επαγγελματίες μαστόρους.
Η διάκρίση δεν είναι αναγκαία για να υποβαθμισθούν οι δεύτεροι και να αγιοποιηθούν οι πρώτοι, αφού η ποιότητα ή η ευτέλεια μπορούν να φωλιάσουν σε κάθε ανθρώπινο έργο. Η διάκριση χρειάζεται, ίσως πιο πολύ από ποτέ, γιατί η εποχή μας διακρίνεται για τη σύγχυση των εννοιών και την αυθαιρεσία του λόγου έτσι ώστε σε λίγο και τα ουσιαστικά θα μείνουν κενά περιεχομένου, όπως από καιρού έχει συμβεί με τα επίθετα, αν δεν επιχειρήσουμε, αμυνόμενοι την περιχάραξη και όχι πλέον την παραχάραξη, των εννοιών.
Την ώρα επομένως που η ανάγκη για κοινωνική αναρρίχηση και ταξική αναβάθμιση έχει οδηγήσει στη χειροτονία ολοένα περισσοτέρων «τεχνών» ή «λειτουργημάτων» με στόχο τη μετατροπή όλων των επαγγελματιών σε «καλλιτέχνες» ή «λειτουργούς»,χρήσιμο θα ήταν στην προσπάθεια για την οριοθέτηση των εννοιών να συνυπολογίσουμε και τον ρόλο της «επιτυχίας».
Για τον δημόσιο ψυχαγωγό ή τον επαγγελματία μάστορα την επιτυχία εκφράζουν οι αριθμοί. Υλικών απολαβών, πλήθους κοινού και συλλογής βραβείων. Ο ψυχαγωγός καθοδηγείται από το κοινό, αποζητά την εύνοιά του, θωπεύει τον μέσο όρο, επιδιώκει τη «μαζική επικοινωνία». Υπάρχουν όμως και οι άλλοι, που με τα ίδια εργαλεία ανιχνεύουν τα όρια του κόσμου τους και της τέχνης τους, που αναζητούν την πνευματική πλευρά του ορατού, που δουλεύουν στα σκοτεινά με πάθος και ανάγκη χωρίς στόχους και κίνητρα, που εύχονται να αποκτήσουν έργο προτού εξασφαλίσουν κοινό. Γι αυτούς η επιτυχία δεν είναι στόχος. Δεν αναμετρόνται με το κοινό, αλλά με την ίδια τους την τέχνη και τα ινδάλματά της.
Αυτούς πρέπει κάπως να ονομάσουμε. Να συμφωνήσουμε για τον ορισμό. Αλλά, το κυριότερο, να ξεκαθαρίσουμε μέσα μας τη διαφορά. Γιατί σε λίγο θα μας είναι αδύνατον, όχι να συμμεριστούμε, αλλά ούτε και να κατανοήσουμε το φόβο του Πικάσο στο τέλος της ζωής του, μήπως είχε ήδη μετατραπεί σε δημόσιο ψυχαγωγό, την ώρα που οι βαριές σκιές του Τισιανού και του Γκόγια σκέπαζαν τα όνειρά του.