«Το περιεχόμενο της ζωής μας πρέπει να βρίσκεται στην ίδια ευθεία με τα όνειρά μας» πιστεύει ο Πλάτων ΡιΒέλλης και ακολουθεί αυτή την τακτική τόσο στη θεωρία της φωτογραφίας όσο και στην πράξη της, εδώ και χρόνια.
Από τότε δηλαδή που εγκατέλειψε τη δικηγορία, στρέφοντας το φακό του σε σκηνές δρόμου γεμάτες κίνηση και ήχους αλλά και σε σιωπηλά τοπία, προσηλωμένος στη γοητεία του άσπρου-μαύρου.
Ο δημιουργός του «Φωτογραφικού Κύκλου» -ένα φυτώριο νέων φωτογράφων, αλλά και καλλιτεχνικό στέκι- σχεδιάζει να επεκτείνει τις δραστηριότητές του και στη Σύρο.
Πέρυσι έβαλε «Άνω τελεία» συγκεντρώνοντας σε έναν τόμο αντιπροσωπευτικές της πορείας του φωτογραφίες, ενώ φέτος κυκλοφορεί σε έναν τόμο τα «Κείμενα για τη φωτογραφία».
Ήταν δύσκολη η απόφαση να αφήσετε τη σιγουριά της δικηγορίας;
Ευκολοτάτη! Όταν πια δεν αισθάνεσαι ότι η ζωή σου είναι όμορφη, τότε η ίδια η απόφαση τίθεται μπροστά σου. Άλλωστε, δεν μπορεί το πρωί να είσαι δικηγόρος και το απόγευμα δημιουργός.
Κοιτάζοντας το λεύκωμα, παρατηρούμε ότι η πρώτη περίοδος της δουλειάς σας στην φωτογραφία ήταν περισσότερο ανθρωποκεντρική.
Ο άνθρωπος με ενδιαφέρει ακόμα κι όταν φωτογραφίζω ερείπια - πάντα κάπου κρύβεται η ανθρώπινη παρουσία. Πάντως, στα πρώτα μου έργα δεν είχα καταφέρει να διαμορφώσω μια προσωπική θέση. Με τα χρόνια είδα ότι μου πήγαινε περισσότερο μια πιο ψυχρή, αποστασιοποιημένη αφαίρεση. Τώρα, αν ξαναγυρίσω στους ανθρώπους, θα το κάνω με μεγαλύτερη ωριμότητα.
Πάντως, επιμένετε στην ασπρόμαυρη φωτογραφία.
Δεν σνομπάρω το χρώμα. Όταν βλέπω μια ασπρόμαυρη φωτογραφία, δεν έχω την αίσθηση ότι λείπουν τα χρώματα. Αν δω το πορτρέτο ενός ανθρώπου, βλέπω έναν άνθρωπο, δεν χρειάζεται να έχει μπλε μάτια όταν με κοιτάζει. Το ασπρόμαυρο είναι μέρος της πραγματικότητας, αντιθέτως το χρώμα πιο δύσκολα ξεφεύγει από το βάρος της αληθοφάνειας.
Κάποιοι θα σας αντιπροτείνουν ότι «η ζωή είναι πολύχρωμη».
Κι όμως, η ασπρόμαυρη εικόνα έχει θέση ακόμα και σε κάτι τόσο εμπορικό όπως ο κινηματογράφος. Ο Βιμ Βέντερς, ο Γούντι Άλλεν έχουν κάνει ασπρόμαυρες ταινίες. Πιστεύω ότι η φωτογραφία, όπως και όλες οι τέχνες, πρέπει να αντιπροτείνει την πραγματικότητα, όχι να την αντιγράφει.
Πιστεύετε ότι η διαφήμιση έχει επηρεάσει καταλυτικά τη φωτογραφία;
Όχι μόνο τη φωτογραφία, αλλά και τον κινηματογράφο και την τηλεόραση και τον τρόπο με τον οποίο σκέφτονται οι άνθρωποι. Η ταχύτητα, ο επιφανειακός εντυπωσιασμός είναι εμφανής παντού. Κι ενώ παλαιότερα συμφωνούσαμε ότι η διαφήμιση είναι διαφορετική από την τέχνη, σήμερα τις θεωρούν ένα και το αυτό. Μα, τότε η τέχνη θα βρισκόταν καθημερινά γύρω μας.
Μέσα από καταιγισμό των εικόνων, πώς μπορούμε να ξεχωρίσουμε τις πραγματικά όμορφες;
Η ομορφιά αλλάζει κάθε εποχή. Με ενδιαφέρει η τέχνη να δημιουργεί σκέψη, συγκίνηση, εντάσεις κι ας μη δείχνει την ομορφιά σύμφωνα με κάποιους τυπικούς κανόνες.
Έχετε γράψει ότι οι νέοι φωτογράφοι προσπαθούν με κάθε θυσία να καινοτομήσουν.
Κι αυτό πάλι έχει τις ρίζες του στη διαφήμιση, γιατί αισθάνονται οι δύστυχοι ότι για να υπάρξουν χρειάζονται κάτι καινούριο. Αν δεχόμασταν ότι δεν υπάρχει τίποτε καινούριο, αυτό θα μας έδινε μια τέτοια ελευθερία που ίσως προέκυπτε όντως κάτι νέο.
Εσείς ποιες συμβουλές δίνετε στους μαθητές σας;
Πρώτα-πρώτα να έχουν μια γεμάτη ζωή. Να μορφώνονται. Αδιαφορώ αν έχουν ταλέντο. Εγώ μπορώ να τους μεταδώσω τον ενθουσιασμό μου για τη φωτογραφία και να τους διδάξω ιστορία της τέχνης. Δεν μπορείς να είσαι καλλιτέχνης εκτός ιστορίας κι είναι επικίνδυνο οι επιρροές σου να είναι μόνο φωτογραφικές, γιατί γίνονται άμεσες και ευθείες, ενώ σε συνδυασμό με τις άλλες τέχνες γίνονται πιο σύνθετες. Και πάνω από όλα να τραβούν φωτογραφίες, δεν έχει σημασία αν είναι καλές η κακές.
Και το ταλέντο;
Όταν υπάρχει, το έργο είναι μεγάλο, άλλα δεν θεωρώ σωστό να ξεκινάει κάνεις από αυτό. Γιατί μπορεί κάποιος να ισοπεδωθεί από το ταλέντο του και κάποιος άλλος που νομίζει ότι δεν έχει, να παρατήσει τη φωτογραφία. Έχουμε σημαντικά έργα από ανθρώπους χωρίς μεγάλο ταλέντο.
Το φωτογραφικό ρεπορτάζ σας ενδιαφέρει;
Η εφαρμοσμένη φωτογραφία, ακόμα και η διαφήμιση, με ενδιαφέρει. Αλλά το φωτογραφικό ρεπορτάζ έχει την αναλογία ενός καλού δημοσιογραφικού κειμένου που δεν πρέπει να το συγκρίνουμε με ένα λογοτεχνικό κείμενο.
Από τα πορτρέτα που φωτογραφίζετε απουσιάζουν τα λεγόμενο «επώνυμα» πρόσωπα.
Δεν με ενδιαφέρει αν αυτός που φωτογραφίζω είναι γνωστός, τον βλέπω σαν πρόσωπο όχι σαν επώνυμο. Εξάλλου, θα ήταν αυθάδεια και αποτυχία να αποδώσω τη δημόσια εικόνα κάποιου, να τον φωτογραφήσω δηλαδή σαν ηθοποιό ή ροκ σταρ. Δεν με ενδιαφέρει ο μύθος, αλλά ο αντιμύθος.
Όταν οι καλλιτέχνες θέλουν να φαίνονται στη φωτογραφία πιο νέοι, πιο ωραίοι, πόσο περιορίζεται η ελευθερία του φωτογράφου;
Όταν κάνεις μια φωτογράφηση με εμπορικό αντίκρισμα, όπως η μόδα και η διαφήμιση, υπάρχουν κανόνες. Περιορίζεται η ελευθερία του καλλιτέχνη, αλλ’ αυτό μπορεί να γίνει κίνητρο για μια καλύτερη φωτογραφία. Πάντως, το πιο δυσάρεστο δεν είναι να μου πει ένας ηθοποιός «βγάλε με ωραίο», όσο να μου πει «βγάλε με ηθοποιό της τηλεόρασης». Ο τελικός σκοπός αλλοιώνει το αποτέλεσμα, όχι ο περιορισμός της ελευθερίας, που πάντοτε υπήρχε.