fbpx

Ένας Τύπος «high» και «light»

29-6-99

Η σύγχυση βοηθάει συνήθως τον χειρότερο σε βάρους τού καλύτερου. Υπήρξε μια εποχή όπου τα πράγματα στον περιοδικό Τύπο δεν ήταν συγκεχυμένα. Ήταν είτε σοβαρά, είτε ελαφρά. Είχαμε, για παράδειγμα τις σοβαρές «Εποχές» (τού Τερζάκη) και το ελαφρό «Ρομάντζο». Και το καθένα επιτελούσε ξεκάθαρα τον ρόλο του. Σήμερα, μολονότι κανένα περιοδικό δεν αυτοπροσδιορίζεται ως ελαφρό, όλα θέλουν να είναι φαινομενικώς σοβαρά και ουσιαστικώς ελαφρά. Έτσι το σοβαρό επενδύθηκε με ελαφρότητα και η ελαφρότητα προσποιήθηκε τη σοβαρή.

Πίσω από αυτήν τη συμπεριφορά κρύβεται η ιδεολογία τού νέου μάρκετινγκ. Η επιθυμία, συχνά ομολογημένη και από σοβαρούς δημοσιογράφους και εκδότες, να κερδίσουν τον μέγιστο αριθμό αναγνωστών. Δεν υπάρχουν πλέον έντυπα με όρια κυκλοφορίας. Όλα στοχεύουν σε όλους, οι πάντες εντάσσονται σε ένα ενιαίο target group, σε μια γενικευμένη προσπάθεια  κατάκτησης μιας χρυσής μετριότητας, αφού μόνον αυτή (κατά τους ειδικούς) υπόσχεται κυκλοφοριακή ευφορία. Το προϊόν προσαρμόζεται στους κανόνες τής αγοράς. Ή η αγορά κατασκευάζεται για το προϊόν. Και, όπως συμβαίνει με κάθε σύγχρονο προϊόν, μεγαλύτερη σημασία δίδεται στην ποιότητα τού περιτυλίγματος παρά αυτήν τού περιεχομένου. Περιπλέκεται το πρώτο και απλουστεύεται το δεύτερο. Έτσι η μορφή τού περιοδικού είναι «high» και το περιεχόμενό του «light».

Στην πορεία για την ικανοποίηση αυτού τού στόχου πολλοί είναι οι δημοσιογράφοι και εκδότες που δεν προδίδουν τον εαυτό τους, διότι στην ουσία τα «light» και τα «high» τούς φαίνονται πιο ελκυστικά από την ωμή και ειλικρινή ελαφρότητα, με την οποία, αν και οι περισσότεροι βαθύτερα συγγενεύουν, δεν επιθυμούν να ταυτιστούν, και από την ουσιαστική σοβαρότητα, που δήθεν απορρίπτουν εξαιτίας τής αδυναμίας τους να την υπηρετήσουν. Άλλωστε τα χαρακτηριστικά αυτά συμπίπτει να είναι και η κατεύθυνση τής σύγχρονης αισθητικής και φιλοσοφίας τής παντοδύναμης διαφήμισης. Τής διαφήμισης που είναι ο κύριος πελάτης, αλλά ταυτόχρονα και η βασική αιτία ύπαρξης και επιβίωσης σχεδόν κάθε περιοδικού.

Αρωγός στην προσπάθεια αυτή έρχεται ο παντοδύναμος γραφίστας, που κατ’ ευφημισμό και κατά διαφημιστική προέκταση έχει μετονομαστεί σε art director. Όπως επίσης συμβαίνει με όλα τα προϊόντα, από τα αυτοκίνητα μέχρι τους τηλεοπτικούς σταθμούς, οι αρχές τής επιστήμης και τού εμπορικού ανταγωνισμού έχουν οδηγήσει σε μιαν ασφυκτική ομοιομορφία. Ελάχιστα είναι τα περιοδικά με αισθητική και εκδοτική προσωπικότητα. Τα περισσότερα είναι ομοιομόρφως ελαφρά με αιχμές σοβαροφάνειας. Οι λεζάντες επέχουν θέση κειμένων. Οι φωτογραφίες αφηγούνται, για να μην επιβαρυνθούν τα κείμενα. Οι γραμματοσειρές γίνονται διακοσμητικά στοιχεία και ο λόγος αποκαλείται πιλάφι. Διαμέσου αυτής τής ελαφρότητας θίγονται και σοβαρά ζητήματα. Η ελαφρότητα τής προσέγγισης αντισταθμίζει το βάρος τού θέματος και αμφότερα υπηρετούν τη σοβαρότητα τού στόχου, που δεν είναι άλλος από τον ποθητό αριθμό κυκλοφορίας, που θα μεταδώσει το αρμόδιο πρακτορείο διανομής.

Υπάρχει όμως και ένα κοινό, που θάθελε οι διαφημίσεις να ξεχωρίζουν αισθητικά από τα άρθρα, τα κείμενα να έχουν μεγαλύτερη σημασία από τις κειμενολεζάντες, η μορφή να ανταποκρίνεται στη φύση των θεμάτων, οι τίτλοι να μην στοχεύουν στην αλίευση βιαστικών αναγνωστών, το ελαφρό να παραμένει τιμίως ελαφρό, το σοβαρό να μην φοβάται να φαίνεται σοβαρό, η ενασχόληση με τα πρόσωπα να μην είναι κουτσομπολιό, οι συνεντεύξεις να είναι ουσιαστικού περιεχομένου και όχι αφορμές για εύπεπτα άρθρα, τα περιοδικά να μην απευθύνονται σε ελαφρο-σοβαρο-χαβαλε-διανοούμενο κοινό, και ο αναγνώστης να έχει ενίοτε τον πειρασμό να μην πετάξει αμέσως το τεύχος, αλλά να το κρατήσει ένα διάστημα στη βιβλιοθήκη του. Το κοινό αυτό υπάρχει και πιστεύω ότι δεν θα περιφρονήσει τον εκδότη, που θάχει το θάρρος να απαρνηθεί την ελαφρο-σοβαρή σύγχυση.