Η άρνηση τού πλησίον
Ο Albert Camus είχε πει ότι από τη στιγμή που ένας αδικημένος πάρει το όπλο βρίσκεται ήδη με το ένα πόδι στην περιοχή τής αδικίας. Δεν υπάρχει δίκαιη βία. Δεν υπάρχουν είδη βίας. Δεν υπάρχουν περισσότερο ή λιγότερο αξιολύπητα θύματα τής βίας. Η βία είναι μία, απεχθής και απορριπτέα στο σύνολό της. Και η βία ασκείται πάντοτε από τον δυνατό προς τον αδύνατο. Τα παιδιά, οι γυναίκες, οι φτωχοί, οι ευαίσθητοι, είναι τα συνήθη θύματά της.
Εντούτοις, η βία δεν γεννιέται για πρώτη φορά στο μυαλό τού δυνατού. Τις περισσότερες φορές επωάζεται ή υποθάλπεται κατά την παιδική ηλικία. Γι' αυτό και η παιδαγωγική ευθύνη τού σχολείου και τής οικογένειας είναι σημαντική. Η υπερβολικά ανεκτική ανατροφή που επικράτησε τα τελευταία χρόνια, ανατροφή χωρίς υποχρεώσεις και κανόνες, θρέφει τη βία. Το παιδί μεγαλώνει με κέντρο τον εαυτό του και με όπλο δήθεν αναφαίρετα δικαιώματα που τού έχουν εκχωρηθεί από ένα υπερπροστατευτικό περιβάλλον.
Στη στοιχειώδη μορφή της η βία δεν είναι τίποτε άλλο από την αδυναμία κάποιου να ανεχθεί τον πλησίον του με σεβασμό στη αλλότρια προσωπικότητα. Η ανοχή όμως (όπως κάθε αξία άλλωστε) δεν είναι εγγενής. Διδάσκεται με τη βοήθεια σταθερών κανόνων, θεμιτών ορίων και θετικών παραδειγμάτων, έτσι ώστε ο έμφυτος παιδικός εγωισμός να χαλιναγωγηθεί με την αποδοχή αξιών και αρχών συμβίωσης και σεβασμού. Αν ο παιδικός εγωισμός αφεθεί στην τύχη του, μόλις συνδυαστεί με την οποιαδήποτε δύναμη τού προσφέρει η ζωή και η πιο ώριμη ηλικία, είναι πολύ επικίνδυνο να εκδηλωθεί με βία και με απόρριψη τού πλησίον.
Το πιο απλό δείγμα ενός πρώτου υποστρώματος υπόθαλψης βίας (τόσο απλό μάλιστα που κανείς δεν το υποψιάζεται) είναι η κυρίαρχη στις μέρες μας περιφρόνηση απέναντι στους λεγόμενους κανόνες "καλής συμπεριφοράς". Και όμως από κει πρέπει κανείς να αρχίσει, διότι οι κανόνες αυτοί είναι ένα δείγμα σεβασμού των άλλων. Τα τόσο περιφρονημένα "ευχαριστώ" και "παρακαλώ" ή το κράτημα μιας πόρτας, ή ο σεβασμός των ηλικιωμένων, ή η τήρηση τής προτεραιότητας, ή ο τρόπος ένδυσης - και τόσα άλλα που στην ανατροφή θεωρούνται παρωχημένα και που η γενιά των γονιών baby boomers αντιπαρέρχεται - ενισχύουν την κοινωνική συμπεριφορά και την αίσθηση συμβίωσης, διότι δίνουν σημασία στον άλλον. Μόλις η σημασία υποβαθμισθεί σαν αξία, τότε η παρουσία τού άλλου δεν είναι παρά εμπόδιο στην ανάπτυξη τού εγωισμού μας, άρα πεδίο πιθανής άσκησης βίας. Ο χριστιανικός λόγος για την άλλη παρειά, ή για τον πλησίον που είναι ο εαυτός μας, ή για την μάχαιρα τού Πέτρου ακολουθεί πολύ μακριά και είναι πολύ πιο δύσκολος. Αν όμως περιφρονούμε αυτούς τους απλούς κανόνες, μάλλον δεν θα φτάσουμε στις πιο υψηλές αξίες που συνιστούν τον ουσιαστικό φραγμό στη βία.