fbpx

Διδασκαλία και έκφραση γνώμης

Φωτογράφος Καθημερινή

Ιανουάριος 2006

Η πλήρης ανοχή είναι αρετή. Η ισότιμη όμως αποδοχή των πάντων δεν είναι παρά υπεκφυγή και υποκρισία. Η σκέψη αυτή, χρήσιμη γενικώς στην εποχή μας όπου κυριαρχεί το βόλεμα τής ακρισίας, γίνεται επιτακτικά αναγκαία όταν συσχετιστεί με τη διδασκαλία.

Ο δάσκαλος διδάσκει μέθοδο και τεχνική, αλλά παράλληλα και ήθος και άποψη. Και αν αυτά ισχύουν για κάθε διδασκαλία, αποκτούν ιδιαίτερη βαρύτητα για τη διδασκαλία τής τέχνης, όπου ακόμα και η μέθοδος και η τεχνική έχουν να κάνουν περισσότερο με το ήθος και την άποψη από όσο με τους κανόνες τής επιστήμης και τής γνώσης. Είναι απαραίτητο βέβαια να τονιστεί ότι η διδασκαλία μιας τέχνης δεν πρέπει να συγχέεται με τη διδασκαλία τής ιστορίας τής τέχνης, αφού το βάρος στην τελευταία πέφτει στην αναμφισβήτητη επιστημοσύνη τής ιστορίας και όχι στην λανθάνουσα μεταφυσική τής τέχνης.

Ο δάσκαλος που επιχειρεί να συμβάλει στην καλλιέργεια ενός επίδοξου δημιουργού τής τέχνης - ή ενός ταπεινότερου απλού εραστή της - δεν έχει άλλο όπλο από την κρίση του. Μια κρίση σίγουρα όχι αλάνθαστη, ούτε βεβαίως απόλυτη, αλλά πάντως αναγκαία και μάλιστα τόσο πιο χρήσιμη όσο πιο θαρραλέα. Ο μαθητής προστρέχει σ’ αυτόν κυρίως, αν όχι αποκλειστικά, γι’ αυτήν. Ένας δάσκαλος που θα καλυφθεί πίσω από την βολική και (φαινομενικά μόνον) απελευθερωτική ακρισία, όπου όλα είναι ισάξια, δηλαδή εξίσου ασήμαντα, δεν είναι ένας κακός δάσκαλος, αλλά πολύ πιο απλά ένας άχρηστος δάσκαλος.

Σε τελευταία ανάλυση η καλλιτεχνική διδασκαλία συνοψίζεται στην έκφραση από τη μεριά τού δασκάλου συγκριτικών θετικών και αρνητικών απόψεων για έργα βάσει των οποίων διαμόρφωσε τα κριτήρια και τη διδακτική του θέση και σε έκφραση θετικών και αρνητικών επισημάνσεων για τα έργα τού μαθητή με βάση τις δικές του απόψεις και πάντα σε σχέση με τις διαφαινόμενες δυνατότητες τού μαθητικού έργου.

Τυχόν αιτιολογήσεις των παραπάνω κρίσεων και απόψεων είναι σίγουρα παρήγορες και καθησυχαστικές (και γι’ αυτό η παρουσία τους ενδείκνυται), αλλά δεν είναι και άμοιρες κινδύνων (και γι’ αυτό η διατύπωσή τους πρέπει να είναι αφαιρετική). Άλλωστε κάτι που δεν είναι αντιληπτό στην τέχνη τη μια στιγμή, δεν είναι λογικό να γίνεται αμέσως αντιληπτό την επόμενη κάτω από την πίεση λογικών επιχειρημάτων. Οι αιτιολογήσεις συνήθως καθησυχάζουν, συχνά εξαπατούν και πάντοτε αποκαλύπτουν ένα μέρος μόνον τής αλήθειας δίνοντας όμως την ψευδαίσθηση ότι το μέρος είναι και το όλον.

Ο δάσκαλος σίγουρα δεν γνωρίζει τα πάντα, ούτε κατέχει την απόλυτη αλήθεια. Πρέπει όμως να έχει το θάρρος να καταθέτει όσα γνωρίζει και την ειλικρίνεια να ομολογεί τη δική του αλήθεια.

Ο μαθητής πρέπει να αποζητάει αυτή την κατάθεση τής λειψής γνώσης και την ομολογία τής επιμέρους αλήθειας και με τη βοήθειά τους να συνειδητοποιήσει ότι με τον χρόνο και τις δικές του δυνάμεις θα προσεγγίζει όλο και περισσότερο ένα κέντρο γνώσεων και αλήθειας για την Τέχνη και την τέχνη του, το οποίο ουδέποτε θα τού αποκαλυφθεί πλήρως.Πλάτων Ριβέλλης