fbpx

Η πορεία ενός νέου φωτογράφου

Φωτογράφος-Καθημερινή

Ιούνιος 2006

Ο νέος φωτογράφος ξεκινά τη φωτογραφική του ζωή χωρίς την ανάγκη να κατακτήσει μια, έτσι κι αλλιώς εύκολη, τεχνική. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να κερδίζει τη χαρά τής άμεσης επαφής με το δημιουργικό κομμάτι τής φωτογραφίας, αλλά στερείται την περίοδο σταδιακής μύησης που θα τού πρόσφερε η αναγκαία σε άλλες τέχνες εξοικείωση με τα τεχνικά μέσα, περίοδος που θα σφυρηλατούσε έναν σεβασμό στην ίδια την τέχνη του. Είναι κι αυτός ένας λόγος που ο νέος φωτογράφος διστάζει, και δικαίως, να αυτοχαρακτηριστεί σαν καλλιτέχνης ή δημιουργός, αφού αφενός όλοι φωτογραφίζουν και αφετέρου δεν υπάρχει μια πανηγυρική πράξη που θα τού έδινε αυτό το δικαίωμα. Ανάλογα λοιπόν με τον προσωπικό του δείκτη σεμνότητας βιάζεται ή καθυστερεί να απονείμει αυτόν τον τίτλο στον εαυτό του, ενώ πολλοί είναι αυτοί που αναζητούν την πανηγυρική πράξη σε πτυχία, σε εκθέσεις ή σε βιβλία, χωρίς αυτό να είναι ούτε πάντα απαραίτητο, ούτε πάντα αρκετό.

Αν έπρεπε πάντως να αποτυπωθεί μια πορεία την οποία οι περισσότεροι νέοι φωτογράφοι ακολουθούν θα ήταν (αρκετά σχηματοποιημένα) η ακόλουθη. Η αρχική χαρά τής φωτογραφίας, αυτή που εστιάζεται στην παραγωγή μνήμης και στην καταγραφή προσωπικών στιγμών, περιπλέκεται σταδιακά με την αποτύπωση εικόνων που ο φωτογράφος παύει να συνδέει αποκλειστικά με τη ζωή του, αλλά τις επιλέγει σαν εικόνες ομορφιάς και ιδιαίτερης σημασίας. Τα λουλούδια και τα μνημεία κλέβουν τη σημασία από τα αγαπημένα πρόσωπα και τις προσφιλείς στιγμές. Αυτή η μετάβαση παράγει πιο ανούσιες φωτογραφίες, μια και ο φωτογράφος δεν καταφέρνει να κερδίσει σε ποιότητα αυτό που χάνει από γνησιότητα, αλλά είναι ταυτόχρονα και η πρώτη συνειδητοποίηση ότι ούτε το προσωπικό συναίσθημα ούτε η κοινή περί κάλλους αντίληψη συνιστούν ικανό περιεχόμενο για μια καλή φωτογραφία. Τότε γεννιέται συνήθως και η πρώτη ανάγκη για φωτογραφική παιδεία, ανάγκη όμως που αρχικά καλύπτεται και περιορίζεται στην κατάκτηση των τεχνικών μέσων, που ήδη κατέχει ο φωτογράφος, αφού είναι λογικά δύσκολο να αποδεχθεί ότι η εκπαίδευση αφορά το μάτι και το μυαλό και όχι τα χέρια.

Το πρώτο κέρδος από την καλλιτεχνική εκπαίδευση αποτυπώνεται στην ανακάλυψη τής φωτογραφικής φόρμας. Οι γωνίες λήψεως, οι ταχύτητες και τα διαφράγματα, οι εκτυπώσεις για πρώτη φορά αρχίζουν να απασχολούν σοβαρά και μεθοδικά τον νέο φωτογράφο. Η εξέλιξη αυτή είναι αναγκαία και γόνιμη και οι υπερβολές που συνήθως τη χαρακτηρίζουν κατανοητές και συγγνωστές. Είναι πάντως χαρακτηριστικό ότι οσάκις ο φωτογράφος επανέρχεται προς στιγμήν στα προσφιλή του προσωπικά θέματα έχει την τάση να λησμονεί τις φορμαλιστικές του αναζητήσεις, τις οποίες επικαλείται μόνο για τα αδιάφορα θέματα. Δεν είναι ακόμα σε θέση να παντρέψει την ουσία με την παρουσία.

Αμέσως μετά ακολουθεί μια τάση πρωτογενούς συμβολισμού και εννοιακής συνθηματολογίας, τάση ιδιαίτερα εύκολη και δελεαστική στον χώρο τής φωτογραφίας, αφού ο τεμαχισμός τής πραγματικότητας είναι ένα πρώτης τάξεως εργαλείο για εννοιακές αναφορές και συμβολικούς συσχετισμούς. Αυτός ο προφανής συμβολισμός είναι άλλωστε μία από τις πολλές παιδικές ασθένειες τού φωτογραφικού μέσου. Ασθένειες που ατυχώς για πολλούς φωτογράφους από παιδικές μετατρέπονται σε χρόνιες. Συνήθως την ίδια εποχή εμφανίζεται και η πλασματική γοητεία (και ευκολία) τού ενιαίου θέματος, αποτέλεσμα επιρροής τής εφαρμοσμένης φωτογραφίας, αλλά και τού φόβου ότι οι φωτογραφίες από μόνες τους δεν μπορούν να συνδεθούν και να αποκτήσουν περιεχόμενο, αν δεν τις βοηθήσουν προφανή εξωφωτογραφικά στοιχεία.

Όταν ο νέος φωτογράφος περάσει τα παραπάνω στάδια (η ταχύτητα τής διαδικασίας έχει σχέση με την ευφυΐα του, με το βαθμό τού εγωισμού του, με την ικανότητα τού δασκάλου του και με άλλα πολλά) θα συνειδητοποιήσει (αν συνειδητοποιήσει) για πρώτη φορά τη δυσκολία παραγωγής καλλιτεχνικού φωτογραφικού έργου με ουσιαστικό ενδιαφέρον. Τότε θα ανατρέξει στο έργο μεγάλων φωτογράφων για να καταλάβει και για να εμπνευσθεί, θα αναζητήσει μεθόδους δουλειάς και πειθαρχίας για να παραμείνει παρά τις δυσκολίες σε σταθερή επαφή με τη φωτογραφική διαδικασία, θα απαρνηθεί τα πρώτα του αφελή κατασκευάσματα και θα αρχίσει σιγά-σιγά να κτίζει ένα φωτογραφικό οικοδόμημα που θα συνδυάζει όλα τα παραπάνω (προσωπική θεματολογία, φόρμα, μεθόδους, τεχνική, έννοιες και σύμβολα) με διακριτικότητα και εσωτερικότητα. Και, το κυριότερο, θα γνωρίζει πλέον ότι η φωτογραφία είναι πολύ περισσότερο μια πορεία με ανύπαρκτο τέρμα και μια διαδικασία αναζήτησης, παρά η κατάκτηση μιας άγνωστης κορυφής. Τότε, άσχετα με τα πτυχία, τις εκθέσεις, ή τα βιβλία, θα μπορεί να αποκαλεί τον εαυτό του φωτογράφο.