fbpx

Η ψευδαίσθηση τής φωτογραφικής περιγραφής

Φωτογράφος-Καθημερινή

Νοέμβριος 2007

Όταν αναφερόμαστε στην τέχνη, οι λέξεις και οι όροι φορτίζονται υποχρεωτικά με ένα μεταφορικό και συχνά αμφίσημο περιεχόμενο. Αυτό οφείλεται στην ποιητική προέλευση τού καλλιτεχνικού λόγου, κάτι που είναι εν μέρει υπεύθυνο για τις αντιδικίες, τις διχογνωμίες και τις αντιπαραθέσεις που γεννώνται στο πλαίσιο των συζητήσεων περί την τέχνη. Μια από τις πιο διαδεδομένες εννοιακές παρεξηγήσεις που αφορούν την τέχνη τής φωτογραφίας είναι αυτή που αναφέρεται στη θεμελιώδη ιδιότητά της να περιγράφει με ακρίβεια. Αν δεχτούμε, όπως άλλωστε είναι σωστό, ότι η φωτογραφία περιγράφει τμήματα τού υπαρκτού κόσμου και τής πραγματικής ζωής, τότε οτιδήποτε συμβάλλει στην πληρέστερη και ακριβέστερη περιγραφή τους θα πρέπει να θεωρείται όχι απλώς ευκταίο αλλά και επιβεβλημένο. Στη λογική προέκταση αυτής τής σκέψης θα πρέπει να ευνοείται και να επιλέγεται η πιο διαυγής δυνατή αποτύπωση, που να προσεγγίζει τις επιδόσεις των ματιών μας, το μεγαλύτερο δυνατό μέγεθος, που να πλησιάζει τα μεγέθη τής πραγματικότητας, η πλήρης απουσία χώρων απόλυτα λευκών ή μαύρων, αφού η πραγματική ζωή δεν ανέχεται περιοχές χωρίς οπτικές πληροφορίες, το χρώμα με την κατά το δυνατόν μεγαλύτερη δυνατή πιστότητα προς αυτό τής πραγματικής σκηνής και, τέλος, γιατί όχι, η τρισδιάστατη απόδοση, όταν αυτή καταστεί τεχνικά εφικτή. Το αποτέλεσμα έτσι θα προσεγγίζει όλο και περισσότερο την πιστή αναπαράσταση τής ζωής, αναδεικνύοντας όμως όλο και περισσότερο τη μεγαλύτερη αξία τής πραγματικότητας σε σύγκριση με αυτήν τής φαντασίας, αφού η πρώτη θα επισκιάζει πάντα τη δεύτερη. Η φωτογραφία έτσι θα αποδείξει από μόνη της πόσο άχρηστη μπορεί να είναι. Αν, αντιθέτως, αυτό το θεμελιώδες χαρακτηριστικό τής φωτογραφίας, που είναι η περιγραφή, το αντιληφθούμε και το αποδεχτούμε σαν περιγραφή τού κόσμου και τής ζωής, αλλά διυλισμένης μέσα από το φίλτρο τής προσωπικής μας φαντασίας, τότε δίνουμε όλη την αξία της στη φωτογραφία και διαφυλάσσουμε ταυτόχρονα την πολυτιμότερη διάσταση τής καλλιτεχνικής δημιουργίας, που είναι η υποκειμενικότητα τού βλέμματος. Άλλωστε η μεγάλη πρόκληση τής φωτογραφίας βρίσκεται ακριβώς στο γεγονός ότι αυτό που αποτελεί για όλη την τέχνη στόχο και περιεχόμενο, δηλαδή η υποκειμενική θεώρηση τού κόσμου και τής ζωής, εν προκειμένω επιτυγχάνεται με όργανα και εργαλεία εξόχως αντικειμενικά. Κάτω από αυτό το πρίσμα όλα γίνονται αποδεκτά. Το ασπρόμαυρο, το έγχρωμο, αλλά και το αλλοιωμένο χρώμα. Η επιλεκτική εστίαση. Οι ακραίες γωνίες λήψης. Οι κενοί χώροι. Η κίνηση και η ακινησία. Όλα όμως κρίνονται και επιλέγονται με γνώμονα όχι την προσομοίωσή τους σε μια έτσι κι αλλιώς πολυεδρική πραγματικότητα, αλλά τη συμβολή τους στην αποκάλυψη τής ψευδαίσθησης που η πραγματικότητα περικλείει. Έτσι, ο καλλιτέχνης μπορεί, χρησιμοποιώντας στοιχεία όχι απολύτως πιστά στην πραγματικότητα, να αποδώσει με συγκινητική πιστότητα τον ενδιάμεσο χώρο που συνδέει τον έξω πραγματικό κόσμο με τον έσω κόσμο τού καλλιτέχνη. Και αυτό είναι το ζητούμενο όλης τής τέχνης.