Φωτογράφος-Καθημερινή
Μάρτιος 2007
Σημείωμα δεύτερο: Ο σκοτεινός και ο φωτεινός θάλαμος
Από τη στιγμή που στον σκληρό δίσκο μεταφερθεί μια ψηφιακή φωτογραφία (ή αναλογική ψηφιοποιημένη), βρισκόμαστε στην πόρτα τού σκοτεινού θαλάμου. Μόνο που ο θάλαμος αυτός είναι φωτεινός, ενδεχομένως κινητός, καταλαμβάνει πολύ μικρό χώρο, δεν χρειάζεται καθάρισμα ή σκούπισμα και δεν έχει ανθυγιεινές αναθυμιάσεις. Η σύγκριση σκοτεινού θαλάμου και προγράμματος επεξεργασίας αποβαίνει συντριπτικά υπέρ τού δεύτερου, αρκεί να λειτουργήσουν λίγες προληπτικές δικλείδες ασφαλείας, οι οποίες ήταν περιττές στην περίπτωση τού σκοτεινού θαλάμου, αφού εκεί τον ρόλο τους έπαιζαν οι χρονοβόρες διαδικασίες και το κόστος τού φωτογραφικού χαρτιού. Ο μεγάλος και γενικός κίνδυνος τού προγράμματος επεξεργασίας είναι, όπως σε κάθε περίπτωση υπερ-τεχνολογίας, η φλυαρία και η υπερβολή, στις οποίες οδηγούν η ταχύτητα και η ευκολία τού μέσου. Άλλωστε, αποτελούσε πάντοτε γενικό κανόνα ότι η έλλειψη μέσων και ευκολιών στην τέχνη είναι συνήθως επωφελής για το αποτέλεσμα, γιατί εξαναγκάζει τον καλλιτέχνη να επινοήσει λύσεις απλές και πιο ουσιαστικές. Ουδέποτε όμως αποτελεί λύση απλή και ουσιαστική η τεχνητή επιστροφή στο πτωχότερο παρελθόν. Στην περίπτωση τής ψηφιακής επεξεργασίας των φωτογραφιών μερικά από τα λάθη που - απλώς ενδεικτικά – μπορεί να επισημανθούν, είναι τα παρακάτω. Το πρώτο είναι να υποκύψει κανείς στον πειρασμό να ασχοληθεί με όλες τις φωτογραφίες του. Είναι σωστότερο να αγνοήσει τις περισσότερες, και να τις φυλάξει στη γωνιά κάποιου ξεχασμένου σκληρού δίσκου, και να επεξεργαστεί με υπομονή και αγάπη εκείνες μόνον που νομίζει ότι τον ενδιαφέρουν. Και να μην προσπαθήσει ποτέ να σώσει με τεχνικά μέσα επεξεργασίας μια φωτογραφία που δεν τον έχει κερδίσει αρχικά. Με την επόμενη που θα τραβήξει μπορεί να είναι πιο τυχερός και, κυρίως, πιο αληθινός. Το δεύτερο λάθος είναι να αρχίσει κανείς να επεξεργάζεται τις φωτογραφίες του αμέσως μετά τη λήψη τους. Χρειάζεται ένα, έστω μικρό, διάστημα, για να κατασταλάξουν μέσα του. Το τρίτο λάθος είναι να περιοριστεί στην εικόνα που τού δίνει η οθόνη του. Πρέπει να δει τη φωτογραφία, έστω πολύ πρόχειρα τυπωμένη, για να μπορέσει να την εκτιμήσει σαν εικόνα. Το ίδιο άλλωστε ισχύει και για τα κείμενα. Κανένα κείμενο δεν έχει διαψεύσει τον κανόνα ότι τυπωμένο αποκαλύπτει αδυναμίες και λάθη που η οθόνη τού υπολογιστή συγκαλύπτει. Το τέταρτο λάθος είναι να χρησιμοποιήσει κανείς χωρίς διάκριση όλες τις αμέτρητες και απίστευτες ευκολίες και δυνατότητες επέμβασης που τού παρέχονται από το πρόγραμμα επεξεργασίας. Πρέπει να σκεφτεί πώς θα ήθελε να δει τη φωτογραφία του τυπωμένη και ύστερα να επέμβει για να υλοποιήσει όσα φαντάστηκε. Το πέμπτο ίσως να μην είναι λάθος αλλά εγγενές πρόβλημα. Η ακρίβεια των ψηφιακών διορθώσεων κάνει συχνά κακό στη φωτογραφία. Η απόλυτη λόγου χάριν επιλογή (selection), την οποία επιτρέπει το πρόγραμμα, μετατρέπει μερικές φωτογραφίες σε κλινικά ακριβείς εικόνες, ουσιαστικά όμως απάνθρωπες. Η φαινομενική ακρίβεια συνήθως βλάπτει την ουσιαστική αλήθεια.