Φωτογράφος-Καθημερινή
Σεπτέμβριος 2007
Η φωτογραφική κριτική, όπως το υπονοεί και η λέξη, πρέπει να στηρίζεται σε κριτήρια. Και τα κριτήρια διαμορφώνονται μέσα από πολλές και διαφορετικές διαδρομές. Υπάρχουν κριτήρια που διεκδικούν ένα είδος μεγαλύτερης αντικειμενικότητας. Και αυτά είναι χρησιμότερα σαν εργαλεία από άλλα που έχουν να κάνουν με πιο προσωπικές εμμονές. Συνήθως είναι σωστό και σκόπιμο να ξεκινούμε με μερικές σκέψεις γύρω από το ίδιο το φωτογραφικό γεγονός και φαινόμενο. Με λίγα λόγια να σκεφτόμαστε τι ειδικό έχει η φωτογραφία, τι την ξεχωρίζει από άλλες δημιουργικές δραστηριότητες (περισσότερο από το τι την ενώνει με αυτές), ώστε να μπορέσουμε να προσεγγίσουμε και να υπηρετήσουμε καλύτερα τις αρετές της και τις ιδιότητές της. Η φωτογραφία έχει πριν από κάθετι άλλο ένα βασικό χαρακτηριστικό. Τον περιορισμένο χρόνο και χώρο της. Όλα πρέπει να χωρέσουν γρήγορα και σε μικρή επιφάνεια. Το χαρακτηριστικό αυτό ξεκινάει από τη λήψη της και εκτείνεται στη θέασή της. Ο θεατής πρέπει αντίστοιχα να αντιμετωπίσει, να κρίνει και να απολαύσει με ταχύτητα τον περιορισμένο χώρο που τού προτείνεται. Μια φωτογραφία επομένως δεν είναι λογικό να ωφελείται από την οποιαδήποτε επιμήκυνση τού χρόνου λήψης ή θέασης, ή από την οποιαδήποτε διεύρυνση τού χώρου της. Έτσι κι αλλιώς ο χρόνος θα είναι πάντα απίστευτα σύντομος και ο χώρος αναγκαστικά μικρός. Αυτό όμως γεννάει στον φωτογράφο την υποχρέωση, περισσότερο από ό,τι σε οποιοδήποτε άλλο έργο τέχνης, να καταφέρει όλα τα στοιχεία που συνθέτουν μια φωτογραφία να τα ενώσει σε μια απόλυτη και ενιαία πρόταση. Τίποτα δεν πρέπει να ξεχωρίζει, έτσι ώστε το τελικό έργο, που είναι αυτή η ελάχιστη εικόνα, να διεκδικεί και να προβάλει τη δική του αξία. Να μην είναι ένα ενδιάμεσο σκαλοπάτι, μια υπόμνηση, ένα φυτίλι, αλλά να έχει δικαίωμα στην αυθυπαρξία. Η δυσκολία εδώ είναι μεγάλη γιατί ο φωτογράφος δεν έχει τον απαιτούμενο χρόνο και χώρο που έχουν άλλοι καλλιτέχνες σε άλλους τομείς. Έτσι στο σημείο αυτό γίνονται και τα περισσότερα λάθη. Και είτε η φωτογραφία (από τα χέρια τού αθώου φωτογράφου) παραμένει ασύνδετη αφήνοντας τις πληροφορίες της να λειτουργούν ανεξάρτητα η μία από την άλλη, είτε (από τα χέρια τού πονηρού φωτογράφου) διεκδικεί μία ενότητα πρότασης που οφείλεται όμως σε στοιχεία εξωτερικά τού πυρήνα της. Λόγου χάριν σε ιδιαίτερες φορμαλιστικές ακροβασίες, σε θεματικές κραυγαλέες υπογραμμίσεις, σε προφανείς παραπομπές. Στην πρώτη περίπτωση ο φωτογράφος υποκύπτει στην πολυπλοκότητα τού κόσμου, την οποία δεν καταφέρνει να ελέγξει. Στη δεύτερη, επιχειρεί με απλοϊκά μέσα να καταστήσει την πολυπλοκότητα φαινομενικά πιο απλή. Η πρόκληση όμως είναι να αναλυθεί η πολυπλοκότητα και στη συνέχει να συντεθεί σε μια ενιαία, απλή, σαφή, περιεκτική και, κυρίως, απόλυτη πρόταση. Και η πρόταση αυτή να είναι σε θέση να προσληφθεί σε ελάχιστο χρόνο και χώρο λήψης και θέασης. Ο χρόνος και ο χώρος αναπτύσσονται ελεύθερα μόνον μέσα μας. Και αυτό πρέπει να πετύχει η φωτογραφία.
Πλάτων Ριβέλλης