Φωτογράφος-Καθημερινή
Ιούνιος 2009
Οι νέοι φωτογράφοι που ασχολούνται με την καλλιτεχνική φωτογραφία έχουν την τάση, όπως είναι λογικό, να υποκύπτουν στις ίδιες περίπου αμαρτίες. Η συνειδητοποίηση αυτών των αδυναμιών είναι σίγουρο ότι συμβάλλει και στην αντιμετώπισή τους.
Πριν από όλα ο νέος φωτογράφος επιθυμεί να απομακρυνθεί από την αναμνηστική φωτογραφία, που ασχολείται με τα "αγαπημένα" θέματα, αλλά και από την χομπίστικη φωτογραφία, που ασχολείται με τα "ωραία" θέματα. Το ενδιαφέρον του στρέφεται κατά συνέπεια συνήθως σε θέματα που τού είναι ξένα, άρα μετατρέπεται σε έναν παρατηρητή, και σε λεπτομέρειες ασήμαντες που δεν κινδυνεύουν να κατηγορηθούν σαν ωραίες, και έτσι γίνεται ένας καταγραφέας. Σαν παρατηρητής όμως και σαν καταγραφέας τού ασήμαντου και τού αδιάφορου δεν μπορεί πλέον να επικαλεσθεί άλλο ενδιαφέρον και να προβάλει άλλο στόχο από την ίδια τη φόρμα, δηλαδή τη σύνθεση.
Αν συνειδητοποιήσει αυτή την αντίφαση στρέφεται - όλο και συχνότερα μάλιστα στις μέρες μας - στην σκέψη που θα υποκαταστήσει το οπτικό ενδιαφέρον. Έτσι γινόμαστε άθελά μας θεατές πληθώρας φωτογραφιών που απεικονίζουν κάτι που σκέφτηκε ο φωτογράφος. Οποιαδήποτε όμως σκέψη συμπιεσμένη σε κλάσμα δευτερολέπτου και σε εκατοστά χαρτιού δεν μπορεί παρά να είναι επιφανειακή, στοιχειώδης και μάλλον αφελής. Όπως είναι επόμενο ακολουθεί ο πολλαπλασιασμός των κλασμάτων, των εκατοστών και των φωτογραφιών, έτσι ώστε η σκέψη να γίνει όσο το δυνατόν πιο ευανάγνωστη.
Η κυριαρχία τού χρώματος ήρθε να μπερδέψει ακόμα περισσότερο τα πράγματα γιατί αφενός η αληθοφάνειά του κινδυνεύει περισσότερο να παραπέμψει στο γνώριμο και στο ωραίο, αλλά και η προσπάθεια αποφυγής αυτών των τελευταίων οδηγεί εύκολα σε φόρμες μινιμαλιστικές και σχηματοποιημένες ή σε σκέψεις διαφημιστικής συνθηματολογίας. Ενώ από την άλλη μεριά το ασπρόμαυρο περιβλήθηκε τον απρόσμενο ρόλο τής πιο εικαστικής εκδοχής μια και η επεξεργασία του επιτρέπει ακρότητες που το χρώμα δεν αντέχει. Η ψηφιακή τεχνολογία με τις ευκολίες της και την πεποίθηση που καλλιεργεί ότι όλα γίνονται και όλα υποστηρίζονται έφερε ακόμα μεγαλύτερη σύγχυση στο μυαλό των νέων φωτογράφων που τώρα πλέον δεν έχουν ούτε τα όρια τής τεχνικής σαν σημείο αναφοράς.
Οι απαντήσεις όπως πάντα είναι φαινομενικά απλές και ουσιαστικά δύσκολες και σύνθετες. Πριν από όλα τα αγαπημένα θέματα και το ωραίο ουδέποτε έπαψαν να αποτελούν στόχους και περιεχόμενο τής καλλιτεχνικής φωτογραφίας. Αν το φωτογραφιζόμενο δεν συγκινεί τον φωτογράφο, δύσκολα θα συγκινήσει τον θεατή, δεδομένου ότι ένα έργο τέχνης είναι πρωτίστως φορέας ποιητικής έντασης και όχι πληροφοριών. Ο φωτογράφος πρέπει όμως να μεταμορφώσει τα κίνητρά του και να τα επενδύσει με την ιδιαιτερότητα και την ομορφιά τής φωτογραφικής γλώσσας. Αλλά και η λεπτομέρεια δεν είναι δυνατόν να ενδιαφέρει από μόνη της αν δεν μιλάει με έμμεσο, αφηρημένο και επιγραμματικό τρόπο για ένα σύνολο που βλέπει ο φωτογράφος, αλλά που δεν βλέπει ο θεατής. Αυτό που ο καλλιτέχνης φωτογράφος γνωρίζει ενώ ο χομπίστας αγνοεί είναι πως κανένα γεγονός, καμία ομορφιά και καμία σκέψη δεν ενδιαφέρουν την τέχνη αν δεν μεταμορφωθούν σε φωτογραφικό γεγονός, φωτογραφική ομορφιά, ή φωτογραφική σκέψη. Η εμμονή σε έναν στόχο και η επανάληψη συγγενικών φωτογραφιών δεν είναι μια προσπάθεια υπογράμμισης και προβολής μιας θεματικής προσέγγισης, μιας ιδεολογικής πίστης ή ενός μορφολογικού ευρήματος, όσο η αναζήτηση και η γέννηση μιας παρόμοιας συγκίνησης. Η αξία τής εμμονής και τής επανάληψης βρίσκεται στον πολλαπλασιασμό τής συγκινησιακής έντασης που αυτές προκαλούν.
Είναι πάντως γεγονός ότι η κατάκτηση τής καλλιτεχνικής ωριμότητας περνάει πάντα μέσα από τις αμαρτίες. Αρκεί ακόμα και αυτές να έχουν το χάρισμα τής ειλικρίνειας. Γιατί η ποιητική συγκίνηση δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς αυτήν.