Φωτογράφος-Καθημερινή
Weegee (1899-1968) - Ralph Eugene Meatyard (1925-1972).
Αν κάποιος προσπαθούσε -με υπερβολική τάση σχηματοποίησης- να ορίσει κατηγορίες φωτογραφίας σε σχέση με την προσωπική εμπλοκή τού κάθε φωτογράφου με αυτήν, ίσως να κατέληγε στις ακόλουθες τρεις. Η πρώτη περικλείει αυτούς που έχουν τη φωτογραφία σαν κύριο μέσο βιοπορισμού, δηλαδή αυτούς που ασχολούνται με την εφαρμοσμένη εμπορική φωτογραφία. Η δεύτερη αυτούς που την έχουν σαν καλλιτεχνικό επάγγελμα, δηλαδή αυτούς που φωτογραφίζουν με τον στόχο (ή, ακριβέστερα, την ελπίδα) να διαθέσουν φωτογραφίες τους μέσω τού εικαστικού εμπορικού δικτύου. Η τρίτη, και προφανώς πολυπληθέστερη των άλλων κατηγορία, περιλαμβάνει όλους εκείνους που κάνουν φωτογραφία πρωτίστως από καλλιτεχνική πρόθεση, επιθυμία και ανάγκη.
Οι δυο πρώτες κατηγορίες θα μπορούσαν να οριστούν ως -με την ευρύτερη έννοια- επαγγελματικές και η τρίτη ως ερασιτεχνική. Εντούτοις, πολλές είναι οι πιθανές ενστάσεις. Το επάγγελμα μπορεί μεν να υποδηλώνει τεχνική επιδεξιότητα, αλλά ταυτόχρονα καμία πνευματική δραστηριότητα δεν κολακεύεται με τον χαρακτηρισμό της ως επαγγελματικής, δεδομένου ότι το επαγγελματικό στοιχείο υπακούει σε εξωγενείς, σε σχέση με το μέσο και το άτομο, προδιαγραφές. Από την άλλη ο ερασιτεχνισμός μπορεί να υπαινίσσεται προχειρότητα, αλλά γιατί όχι, αντίθετα, μια ιδιαίτερη αγάπη, ενδεχομένως και μια αθωότητα, στοιχεία μάλλον ασύμβατα με τον επαγγελματισμό, οπωσδήποτε διαμετρικά αντίθετα με την προχειρότητα και πολύ πιο συγγενή με την πνευματικότητα.
Το ειδοποιό όμως στοιχείο που ξεχωρίζει γενικά τον φωτογράφο από τον μη φωτογράφο είναι ότι η φωτογραφία κατέχει θέση -και μάλιστα κεντρική και μόνιμη- στη ζωή του. Από την άποψη αυτή η φωτογραφία-επάγγελμα μοιάζει να υπερτερεί κάθε άλλης λόγω τής αυτονόητης παρουσία της στη ζωή τού φωτογράφου. Εκτός και αν οι λιγότερες ώρες που μπορεί να επενδύει φωτογραφικά ο "ερασιτέχνης" φωτογράφος καταλαμβάνουν αξιολογικά ίση ή μεγαλύτερη θέση από το οποιοδήποτε επάγγελμα στη ζωή του. Για πολλά χρόνια, όμως, τα χρόνια κυρίως τού φωτογραφικά ένδοξου πρώτου μισού τού εικοστού αιώνα, οι περισσότεροι διάσημοι φωτογράφοι ήταν ταυτόχρονα -σύμφωνα με τις παραπάνω έννοιες- τόσο επαγγελματίες όσο και ερασιτέχνες.
Οι φωτογραφίες που συνοδεύουν το σημερινό άρθρο είναι η μία τού σπουδαίου αμερικανού "επαγγελματία" φωτογράφου Weegee (1899-1968) και η άλλη τού "ερασιτέχνη" και επίσης σπουδαίου αμερικανού φωτογράφου Ralph Eugene Meatyard (1925-1972). O Weegee έκανε αυτό που θα λέγαμε σήμερα "αστυνομικό ρεπορτάζ". Ατυχώς γι' αυτόν και για τη φωτογραφία, όσο ζούσε κανείς δεν κατάλαβε πόσο σημαντικός φωτογράφος ήταν. Χρειάστηκαν κάνα δυο δεκαετίες για να γίνει αντιληπτό ότι ο ταπεινός ρεπόρτερ ήταν ιδιοφυής δημιουργός. Ένας σοβαρός επαγγελματίας με το πάθος τού καλού ερασιτέχνη. O Meatyard, αντίθετα, κέρδιζε τη ζωή του διατηρώντας κατάστημα οπτικών ειδών. Μπορεί να φωτογράφιζε μόνο το Σαββατοκύριακο και κυρίως το σπίτι του και τα παιδιά του, αλλά φαίνεται πως η φωτογραφία κατείχε μεγαλύτερο κομμάτι τού εαυτού του από το βιοποριστικό του επάγγελμα. Ένας παθιασμένος ερασιτέχνης με τη σοβαρότητα τού καλού επαγγελματία. Ευτύχησε μάλιστα να έχει κάποια αναγνώριση τού έργου του πριν από τον δυστυχώς πρόωρο θάνατό του.
Η σημερινή όμως πραγματικότητα είναι πολύ περιοριστική και ασφυκτική σε σχέση με την ελευθερία τού χτες. Ο καθένας υποχρεώνεται να σεβαστεί πλέον τα στεγανά τού φωτογραφικού του ρόλου, ενώ οι απαιτήσεις για την κάθε κατηγορία εμπορικά εφαρμοσμένης ή καλλιτεχνικά "εφαρμοσμένης" φωτογραφίας είναι αυστηρά καθορισμένες. Οι πετυχημένοι εμπορικοί φωτογράφοι επιδιώκουν να εδραιώσουν τη φήμη τους στον συγκεκριμένο επαγγελματικό τους χώρο, χωρίς να διαθέτουν την πολυτέλεια των παράλληλων προσωπικών καλλιτεχνικών εξερευνήσεων και αισθητικών αναζητήσεων. Ενώ οι φωτογράφοι τού καλλιτεχνικού εμπορικού χώρου υποβαθμίζουν την οποιαδήποτε σχέση τους με την υπόλοιπη επαγγελματική ή ερασιτεχνική φωτογραφία -όταν δεν αποφεύγουν ακόμα και τον χαρακτηρισμό τους ως φωτογράφων- γιατί δεν τους επιτρέπεται παρά η προώθηση τού καλλιτεχνικού τους brand name και τού καλλιτεχνικού τους προϊόντος.
Η πραγματική όμως καλλιτεχνική δημιουργία, αυτή που μας κάνει να θέλουμε να δώσουμε κυρίαρχη θέση στη φωτογραφία μέσα στη ζωή μας, μπορεί να υπάρχει μόνο μέσα από αφοσιωμένους και παθιασμένους φωτογράφους σαν τον επαγγελματία Weegee ή τον ερασιτέχνη Meatyard. Και αυτήν πρέπει να καλλιεργούμε, έστω και αν για το πετύχουμε πρέπει να αντισταθούμε στις νευρωτικές κατηγοριοποιήσεις τής εποχής μας.