Φωτογράφος-Καθημερινή
Ιανουάριος 2007
Μετά από τόσα χρόνια συγγραφικής δραστηριότητας έχω πλέον συνηθίσει τόσο τις επαινετικές (επίσημες ή ανεπίσημες) κριτικές, όσο και τις συνήθως συγκαλυμμένα απορριπτικές. Εκείνο όμως που συνεχίζει να μου προξενεί απορία είναι η παρατήρηση (επαινετική ή επικριτική, αλλά πάντοτε έκπληκτη) ότι τα βιβλία μου εκφράζουν προσωπικές απόψεις.
Ειλικρινά ουδέποτε μπόρεσα να καταλάβω τι ενδιαφέρον θα είχε η ενασχόληση με γνωστά θέματα, αν ο γράφων δεν εξέφραζε προσωπικές απόψεις. Ένα μη επιστημονικό σύγγραμμα νομιμοποιεί την παρουσία του μόνο μέσα από την ειλικρίνεια των επισημάνσεων και ακόμα καλύτερα (αν και σπανιότερα) μέσα από την πρωτοτυπία τους. Έχω απόλυτη επίγνωση ότι τα σχόλια και οι παρατηρήσεις μου πολύ συχνά είτε κρούουν θύρες ανοιχτές (αν και όχι για όλους), είτε προσκρούουν σε διαφωνίες πολλών αναγνωστών. Η ελπίδα μου είναι ότι οι αναγνώστες θα τα βρίσκουν αρκετά ενδιαφέροντα για να συνεχίσουν την ανάγνωση και ακόμα περισσότερο για να θέσουν στον εαυτό τους ερωτήματα σχετικά με τις δικές τους αντιλήψεις.
Την ίδια τοποθέτηση έχω υιοθετήσει και στα μαθήματά μου. Τα κριτικά μου σχόλια είναι πάντοτε προσωπικά, άρα ειλικρινή. Έτσι έχουν μια μικρή πιθανότητα να αγγίξουν και ενδεχομένως να επηρεάσουν τον δέκτη. Η προσωπική άλλωστε οπτική στηρίζεται σε μια εσωτερικά δομημένη θεώρηση, που ούτε τυχαία είναι ούτε άμοιρη βασάνων, έστω και αν δεν μπορεί να διεκδικήσει, ειδικά σε θέματα που σχετίζονται με την Τέχνη, τη (συχνά αμφίβολη) αντικειμενικότητα μιας επιστημονικής και ιστορικής επιχειρηματολογίας, Μολονότι και στην τελευταία περίπτωση η επιστημονική αντικειμενικότητα θα ωφεληθεί από την προσωπική θεώρηση.
Είναι αλήθεια όμως ότι η έκφραση προσωπικών απόψεων απαιτεί δύο βασικές προϋποθέσεις: Πρώτον, την ουσιαστική και ώριμη γνώση και εκτίμηση τού εκάστοτε θέματος (κάτι που συμβάλλει στην έκταση τού κυρίως κειμένου) και όχι αυτή που προκύπτει μόνον από την πληθώρα των πληροφοριών (και που συμβάλλει συνήθως στον όγκο των ακαδημαϊκών υποσημειώσεων). Και δεύτερον την αποδοχή τής αναμενόμενης απόρριψης από μερίδα αναγνωστών και τής ενδεχόμενης αυτοαπόρριψης από τον ίδιο τον γράφοντα στο μέλλον.