Φωτογράφος-Καθημερινή
Δεκέμβριος 2012
Κάθε φωτογραφία αποτελεί ένα ίχνος. Στιγμιαίο και φαινομενικά ασήμαντο. Αυτό το μηδαμινό και ταπεινό θραύσμα τής πραγματικότητας πρέπει να φορτιστεί με διαστάσεις διαχρονικές και τεράστιες και να παραπέμψει στον μη πραγματικό κόσμο μιας προσωπικής φωτογραφικής γλώσσας. Η αντίφαση αυτή ανάμεσα στην απλότητα τού μέσου και την πολυπλοκότητα τής μεταμόρφωσής του είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνη για τη δύναμη και την ιδιαιτερότητα τής φωτογραφίας. Αν όμως προσπαθήσει κανείς να αναιρέσει αυτή την αντίφαση, αντί να την προβάλει και να την εκμεταλλευτεί, μπορεί πολύ εύκολα να καταλήξει σε πλασματικές λύσεις που επιβάλλονται έξωθεν, όπως είναι η υπερβολική διόγκωση τού μεγέθους των εκτυπώσεων, ή η μακρόχρονη στοχαστική ενατένιση τού φωτογραφικού αντιτύπου, ή ακόμα και η προσφυγή σε θεωρητικές ακροβασίες. Έτσι όμως δεν επιτυγχάνεται τίποτα περισσότερο από τη διακωμώδηση τής γοητευτικής ταπεινότητας τής φωτογραφίας.
Ο φωτογράφος, στην προσπάθειά του να επικοινωνήσει με τον θεατή (συνήθως μέσα από μια έκθεση ή μια έκδοση) πρέπει να σεβαστεί και να αναδείξει την παραπάνω αντίφαση. Έτσι θα βοηθήσει τον αποδέκτη των φωτογραφιών του να αντιληφθεί αφενός τη νέα πραγματικότητα που γεννήθηκε με τις φωτογραφίες αυτές και αφετέρου την προσωπική φωτογραφική γλώσσα του. Η διαδικασία αυτή είναι εξαιρετικά σημαντική διότι η συμμετοχή (και ενδεχομένως η συνενοχή) τού θεατή συνιστά απαραίτητο στοιχείο για την ολοκλήρωση τής φωτογραφικής διαδικασίας, αφού χωρίς αποδέκτες η νέα πραγματικότητα και η νέα γλώσσα παραμένουν εσαεί ορφανές και μετέωρες.
Για να επιτευχθεί η ανωτέρω επικοινωνία ο φωτογράφος δεν πρέπει να ξεχνά ότι μπορεί κάθε φωτογραφία του να υπάρχει από μόνη της σαν αξία και ποιότητα, αλλά αποκτά το κύρος μιας προσωπικής γλώσσας μέσα από τη συγγένεια που διεκδικεί με άλλες παρόμοιες ή και αντίθετες τού ίδιου φωτογράφου. Οφείλει επίσης να έχει συνειδητοποιήσει ότι τα θραύσματα που είναι οι φωτογραφίες πρέπει να παραμείνουν θραύσματα. Γι’ αυτό και τόσο ο μακρύς χρόνος ενατένισης τής φωτογραφίας, όσο και οι τεράστιες εκτυπώσεις διαλύουν τη στιβαρότητα τού κάδρου και το μυστήριο τής στιγμής. Η φωτογραφία έχει την ιδιότητα να συμπυκνώνει τον χώρο και τον χρόνο με σκοπό να επιτρέψει - διαψεύδοντας τη γνωστή ρήση- την επιστροφή στο ίδιο ποτάμι και στη στιγμή που παρήλθε. Και όσες πιο πολλές φορές μας προτρέπει και μας επιτρέπει να επιστρέφουμε, τόσο πιο πετυχημένη είναι.
Ίσως λοιπόν να είναι σκόπιμο οι φωτογραφίες μιας έκθεσης να έχουν τέτοιο μέγεθος και τέτοια διάταξη ώστε να επιτρέπουν στο βλέμμα να φεύγει από τη μία και να πηγαίνει σε μια άλλη γειτονική, επιστρέφοντας εξίσου εύκολα και γρήγορα στην προηγούμενη. Όπως και η φωτογραφία μιας σελίδας να μπορεί να συνομιλεί με εκείνη τής γειτονικής της σελίδας. Έτσι ο θεατής θα είναι σε θέση να συλλάβει την ποιότητα τής γλώσσας τού φωτογράφου και το είδος των εμμονών του, ενώ παράλληλα μέσα από τις ομοιότητες ή τις αντιθέσεις των φωτογραφιών θα ανασυνθέτει τον φωτογραφημένο κόσμο.
Είναι πολύ πιθανόν ο Eugène Atget (1857-1927), να μην είχε συνειδητοποιήσει ότι ο σκοτεινός κόσμος των παρισινών κήπων που φωτογράφιζε είχε πάντοτε ανάγκη από ένα ελπιδοφόρο ξέφωτο, στο οποίο οδηγείται το βλέμμα τού θεατή μέσω τής προσωπικής γλώσσας που διαμορφώνουν οι φωτογραφίες τού σπουδαίου αυτού φωτογράφου. Η υπογράμμιση όμως αυτού τού στοιχείου, χωρίς να αφαιρεί κάτι από τη μοναδικότητα κάθε φωτογραφίας, εμπλουτίζει την επικοινωνία, ερεθίζει τη σκέψη και βαθαίνει την απόλαυση.