fbpx

Το δικαίωμα στο λάθος και η δημόσια έκθεση

Φωτογράφος-Καθημερινή

Απρίλιος 2006

Είναι συχνό το φαινόμενο άνθρωποι με εξαιρετικές ικανότητες, με ταλέντο και ευφυΐα, να μην παράγουν έργο, να μη δημοσιοποιούν τις απόψεις τους, να μην εκθέτουν τα δημιουργήματά τους. Μια από τις πολλές αιτίες αυτού τού φαινομένου είναι ότι οι προσδοκίες που γεννήθηκαν από τις ικανότητές τους και οι έπαινοι των οποίων έγιναν αποδέκτες ήδη από την τρυφερή ηλικία, τούς εγκλώβισαν στη φυλακή τής τελειότητας. Σε έναν πύργο όπου δεν συγχωρούνται τα λάθη. Για αυτούς τους ανθρώπους ακόμα και οι συναισθηματικές σχέσεις ή οι εμπορικές επιχειρήσεις είναι χώροι όπου πρέπει να δικαιώσουν για μια ακόμη φορά το βάθρο στο οποίο τους ανέβασε ο εγωισμός τους και η υπερεκτίμηση των οικείων τους.

Ειδικά όμως ένας άνθρωπος που ασχολείται με την τέχνη και το πνεύμα γνωρίζει ότι το δικαίωμά του να δημιουργεί και το χρέος του να σκέφτεται πηγάζουν και τα δύο από την ανθρώπινη ατέλεια. Το πνεύμα δημιουργεί στηριγμένο σε ερωτηματικά και αδρανεί επαναπαυμένο σε απαντήσεις. Οι αμφιβολίες τροφοδοτούν τη σκέψη και οι βεβαιότητες την αποκοιμίζουν.

Αφού η ζωή είναι μια πορεία με άγνωστη εξέλιξη και αβέβαιη διάρκεια, η κατάκτηση τής τελειότητας είναι εξαρχής αδύνατη αφού τόσο η ίδια όσο και η δημοσιοποίησή της θα έπρεπε λογικά να συμπέσουν με τη στιγμή τού θανάτου. Άρα αυτό που απομένει δεν μπορεί να είναι παρά η δημοσιοποίηση μιας πορείας με την κατεύθυνση και μόνον τής τελειότητας, μιας πορείας αναγκαστικά σπαρμένης από λάθη. Αυτό βέβαια που κερδίζει κανείς με τα χρόνια (και δεν είναι λίγο) είναι η αποδοχή τής αβεβαιότητας και η συνείδηση τού δικαιώματος στο λάθος.

Το δικαίωμα όμως αυτό δεν προσφέρεται απλόχερα σε όλους, αλλά κατακτάται με κόπο από ορισμένους. Για να γίνει το λάθος δικαίωμα δεν μπορεί να στηρίζεται στην αυθάδεια, στην αλαζονεία, στην αδιαφορία, στην επιπολαιότητα και στην προχειρότητα. Πρέπει, αντίθετα, να ακολουθεί την επιμέλεια, τη σεμνότητα, τη μελέτη, την επιμονή και το πάθος για το έργο. Όταν αυτά τα τελευταία υπάρχουν, τότε το λάθος είναι όχι μόνον θεμιτό, αλλά και εγγενές στοιχείο τής δημιουργίας και τής σκέψης. Ο μετέπειτα εντοπισμός του, από τον ίδιο τον δημιουργό ή τους καλοπροαίρετους κριτές του, αποβλέπει στη στήριξη τού μελλοντικού έργου και όχι στην αναίρεση τού παλαιού.

Άλλωστε, οι μεγάλοι δημιουργοί αποκαλύπτουν το μέγεθός τους στα μάτια μας μέσα από τα ήσσονα έργα τους, εκείνα που επιτρέπουν στα λάθη τους να δουν το φως. Και κατά παράδοξο τρόπο τα λάθη τους είναι αυτά που δίνουν το μέτρο των αρετών και τού ταλέντου τους.

Θέλει τόλμη η δημοσιοποίηση κάθε άποψης και η παρουσίαση κάθε τέχνης. Δημοσιοποίηση σημαίνει έκθεση σε ανώνυμους δικαστές. Είναι ένα είδος απολογίας, μια απόπειρα δικαίωσης, μια προσπάθεια επικοινωνίας. Η νομιμοποίηση τού συγκεκριμένου δικαστηρίου δεν μπορεί παρά να στηρίζεται σε μια κρυφή σύμβαση που δικαιώνει τη δημόσια έκθεση και την ενδεχόμενη κριτική. Και αυτή η συμφωνία είναι το δικαίωμα τού λάθους να το έχουν κατακτήσει τόσο οι κρίνοντες όσο και οι κρινόμενοι. Με καλοπιστία, ενθουσιασμό, αφοσίωση, μελέτη, προσφορά, και έργα.