Φωτογράφος-Καθημερινή
Σεπτέμβριος 2005
Πριν από πολλά χρόνια, όταν ήμουνα ακόμα πολύ φρέσκος δάσκαλος φωτογραφίας, ένας μαθητής μου, βοηθός ηλεκτρολόγου στο επάγγελμα, με ρώτησε για ποιο λόγο να επενδύουμε τόσο κόπο για να καταλάβουμε μια καλή φωτογραφία ή μια σπουδαία ταινία. Δεν είχα ακόμα συνηθίσει αυτού τού είδους τις ερωτήσεις, αλλά απάντησα (αυθόρμητα και αντλώντας το επιχείρημα από τις προσωπικές μου εμπειρίες), ότι αξίζει να το κάνουμε γιατί μας περιμένει μια μεγάλη απόλαυση.
Πριν από μερικά χρόνια, όταν δίδασκα το μάθημα τής φωτογραφίας σαν μάθημα επιλογής σε ιδιωτικό σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, υπήρχε μεγάλη ζήτηση από την πλευρά των μαθητών, γιατί όπως είναι γνωστό η φωτογραφία είναι τής μόδας. Ένα αντίστοιχο μάθημα νεοελληνικής λογοτεχνίας καταργήθηκε λόγω μικρής προσέλευσης, γιατί όπως επίσης είναι γνωστό η λογοτεχνία δεν είναι τής μόδας.
Πριν από λίγα χρόνια έγινε από ένα περιοδικό μια μεγάλη έρευνα ανάμεσα σε μαθητές δημοτικών σχολείων με το ερώτημα γιατί πρέπει να μορφώνονται. Η συντριπτική πλειοψηφία των παιδιών απάντησε ότι μορφώνονται γιατί δίνουν χαρά στους γονείς τους, ή γιατί θέλουν να γίνουν καλύτεροι από τους γονείς τους, ή γιατί θα κάνουν καλό στην κοινωνία, ή γιατί πρέπει να αποκτήσουν χρήματα, ή γιατί έτσι κάνουν και οι άλλοι. Ένα ελαχιστότατο ποσοστό απάντησε ότι η μόρφωση θα τους δώσει χαρά φέρνοντάς τους κοντά στα βιβλία και στις απολαύσεις που αυτά κρύβουν.
Τα παραπάνω μού ήρθαν στο μυαλό όταν διαπίστωσα ότι τον τελευταίο καιρό συζητείται στη χώρα μας με διάφορες ευκαιρίες το πρόβλημα τής μικρής προσέλευσης κοινού στα κάθε λογής μουσεία. Και προτείνονται διάφορες λύσεις «προσέλκυσης» τού κοινού που ξεκινούν από τη μείωση τής τιμής των εισιτηρίων μέχρι τη διεξαγωγή γαμηλίων δεξιώσεων. Και ίσως να μην είναι μακριά η μέρα που κάποιος θα προτείνει μαζί με το εισιτήριο να δωρίζονται DVD ή κουπόνια συμμετοχής σε κληρώσεις. Ή κατά το παράδειγμα γνωστού μουσείου τής αλλοδαπής να παρατίθενται δείπνα και να διεξάγονται δεξιώσεις ανάμεσα στα εκτιθέμενα έργα τέχνης.
Το ζήτημα ως συνήθως τίθεται εσφαλμένα με συνέπεια να αντιμετωπίζεται και εσφαλμένα. Τα μουσεία δεν υπάρχουν επειδή είναι δημοφιλή ιδρύματα, ούτε πρέπει να καταργηθούν αν η δημοκρατική και πλέον όχι τόσο σιωπηλή πλειοψηφία δεν τα θεωρεί απαραίτητα ή τα θέλει οικονομικώς αυτοδύναμα. Τα μουσεία δεν είναι μέσα ή έξω από τη μόδα. Και το κοινό τους δεν είναι πελατεία που προσελκύεται με τρόπους που διδάσκουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και οι διαφημιστικές εταιρείες. Το κοινό τους αποτελείται και πρέπει να αποτελείται από ανθρώπους, οι οποίοι άσχετα από τις γνώσεις τους ξέρουν ότι μέσα στα μουσεία και πίσω από τη μόρφωση κρύβονται μεγάλες, βαθιές και διαρκείς απολαύσεις. Και ένα τέτοιο κοινό δεν «προσελκύεται». Φτιάχνεται. Εκπαιδεύεται. Με κόπο. Με υπομονή. Με χρόνο. Ποιος όμως θέλει σήμερα να δει λίγο πιο μακριά;