Φωτογράφος (2001)
Από μικρός είχα υπέρμετρη αγάπη στα περιοδικά. Τρία φύλλα μιας μαθητικής εφημερίδας («Μαθητική Σάλπιγξ»), τρία τεύχη ενός πανεπιστημιακού περιοδικού («Θέματα»), έξι φύλλα μιας φωτογραφικής εφημερίδας («Φωτογραφικός Κύκλος»), δύο ένθετα στον «Φωτογράφο» («Φωτογραφικός Κύκλος») και δεκατρία τεύχη ενός φωτογραφικού περιοδικού («Φωτοχώρος») μπορεί να μην αποτελούν ιδανική συγκομιδή για να χαρακτηριστώ πετυχημένος εκδότης περιοδικού Τύπου, σίγουρα όμως αντανακλούν το πάθος μου για τις περιοδικές εκδόσεις. Είμαι επομένως σε θέση, ίσως καλύτερα από κάθε άλλον, να εκτιμήσω την επιμονή και τη θέληση τού Τάκη τού Τζίμα και να τον συγχαρώ με όλη μου την καρδιά για την συνεχή και συνεπή παρουσία τού «Φωτογράφου», που έφτασε τα 100 τεύχη με πυκνή και πλήρη κυκλοφορία και διανομή. Η ευκαιρία όμως αυτής τής επετείου με βάζει στον πειρασμό να παραθέσω τις προσωπικές μου απόψεις γύρω από το περιεχόμενο ενός φωτογραφικού περιοδικού, απόψεις όχι ενός αποτυχημένου εκδότη, αλλά ενός φανατικού αναγνώστη.
Υπάρχουν, λοιπόν, θέματα και προσεγγίσεις που πάντα με προσελκύουν και άλλα που σταθερά με γεμίζουν πλήξη. Το παράξενο είναι πως αυτά τα δεύτερα τα συναντώ στα περισσότερα περιοδικά κάθε χώρας, πράγμα που σημαίνει πως ενδιαφέρουν πολλούς άλλους. Στην κατηγορία αυτή υπάγονται, λόγου χάριν, τα πάσης φύσεως ηλιοβασιλέματα, άνθη και τοπία καθώς και οι ταξιδιωτικές εντυπώσεις, θέματα που σχεδόν χωρίς εξαίρεση αποτελούν προσφιλή πεδία για απλοϊκό λαϊκισμό και αισθητική κακοποίηση. Αντίστοιχη πλήξη μού προκαλούν οι διαγωνισμοί. Στους οποίους άλλωστε υποβάλλουν φωτογραφίες κατά πλειοψηφία μέτριοι φωτογράφοι. Αντιλαμβάνομαι ότι οι διαγωνισμοί είναι δημοφιλείς. Αμφιβάλλω όμως αν το ενδιαφέρον των ολίγων που συμμετέχουν μπορεί να αντισταθμίσει την ανία των περισσοτέρων που δεν συμμετέχουν και που αναγκάζονται να «πηδήξουν» μαζεμένες σελίδες κατά την ανάγνωση. Στην ίδια αρνητική κατηγορία τοποθετώ και τα τεχνικά άρθρα που δίνουν οδηγίες για συγκεκριμένα θέματα, όπως πώς να φωτογραφίζει κανείς νύχτα, ή μωρά, ή ημίγυμνες καλλονές, ή κατοικίδια ζώα ή γάμους. Μου προκαλεί έκπληξη πώς μπορεί κανείς να συγκεκριμενοποιήσει και να ομαδοποιήσει αυτές τις συμβουλές, οι οποίες θα έπρεπε να περιορίζονται στις γενικές αρχές τεχνικής. Συνήθως μάλιστα οι συμβουλές αυτές συνοδεύονται από εξόχως ανιαρές επεξηγηματικές εικόνες. Τέλος, πάντοτε αντιμετώπισα με πλήξη αλλά και με δυσπιστία τις εργαστηριακές αναλύσεις μηχανημάτων. Είτε μεμονωμένων είτε ομαδοποιημένων. Λένε περίπου τα ίδια και όχι πολύ καθαρά. Όσο για τις επιστολές των αναγνωστών, αντιλαμβάνομαι ότι είναι σωστό να δημοσιεύονται, επειδή όμως φαίνεται πως όσοι έχουν πράγματι κάτι ενδιαφέρον να πουν διστάζουν να το γράψουν, μένουμε συνήθως με τις κοινοτοπίες, τις γενικολογίες και συχνά με τις ανοησίες. Στα αρνητικά, τέλος, να κατατάξω και κάθε εμπορικό λαϊκισμό, τόσο στο περιεχόμενο, όσο και στην γραφιστική παρουσίαση των θεμάτων ή τού εξωφύλλου, το οποίο - πρέπει να ομολογήσουμε όλοι - έχει υποφέρει πολύ στον χώρο των φωτογραφικών περιοδικών εκδόσεων.
Ας περάσουμε όμως στα θετικά και ελκυστικά θέματα. Και πριν από όλα σε αυτά κατατάσσω κάθε συνέντευξη. Καλλιτέχνη, θεωρητικού, εμπόρου, τεχνίτη, επαγγελματία, ερασιτέχνη, εκδότη κ.ά. Ακόμα και οι βλακείες είναι ενδιαφέρουσες όταν είναι ζωντανές. Μαζί με αυτές και κάθε θεωρητικό άρθρο, με προσωπικές όμως απόψεις. Όπως επίσης και μεταφράσεις αποσπασμάτων από θεωρητικά άρθρα ξένων περιοδικών. Χρήσιμες είναι και οι ανταποκρίσεις από το εξωτερικό, όπως και οι παρουσιάσεις εκθέσεων από το εσωτερικό, αρκεί η κριτική τοποθέτηση τού γράφοντος να είναι λιτή, φωτογραφικά αιτιολογημένη και με απουσία εμπάθειας. Επίσης, οι παρουσιάσεις και κριτικές βιβλίων, χωρίς όμως βαθμολογικές αξιολογήσεις με αστεράκια ή νούμερα. Σχόλια, κατά προτίμηση μικρά, για επαγγελματικά, εκπαιδευτικά, νομοθετικά γεγονότα, θεσμούς και θέματα. Portfolios φωτογράφων, άγνωστων ή διασήμων, παλαιών ή νέων, αρκεί να συνιστούν ένα συγκροτημένο σύνολο. Δεν θα ήταν κακό να αναλαμβάνει την ευθύνη τής πρότασης και παρουσίασης κάθε portfolio ένας φωτογράφος, δημοσιογράφος ή θεωρητικός, τρίτος ή μόνιμος συνεργάτης τού περιοδικού. Ουδέποτε επίσης βλάπτουν και οι παρουσιάσεις (όχι απλά portfolios) τού έργου σημαντικών φωτογράφων, δεδομένου ότι πολύ μεγάλο μέρος τού αναγνωστικού κοινού τους αγνοεί, αλλά και όσοι τους γνωρίζουν κάτι πάντα θα αντλήσουν. Από πλευράς τεχνικών άρθρων πάντα εκτιμώ τα σύντομα και εκλαϊκευτικά (όχι επιστημονικοφανή) άρθρα για συγκεκριμένα τεχνικά θέματα, χρήσιμα για τους αρχάριους, όπως επίσης και εξίσου σύντομα και συγκεκριμένα άρθρα που θα απευθύνονται σε πιο προχωρημένους φωτογράφους. Δεν θα κρύψω ότι περισσότερα έχω καταλάβει γύρω από τη φωτογραφική τεχνική μέσα από καλογραμμένα άρθρα περιοδικών παρά από τεχνικά συγγράμματα. Οι ειδήσεις για νέα μηχανήματα, συσκευές και εξαρτήματα είναι το πρώτο πράγμα που διαβάζω σε κάθε περιοδικό που πέφτει στα χέρια μου. Μέσα σε κάθε φωτογράφο κρύβεται πάντοτε η αγάπη για τα τεχνολογικά παιχνίδια. Αντί για τεχνικά τεστ μηχανημάτων προτιμώ πολύ περισσότερο παρουσιάσεις προϊόντων από κάποιον που τα «δούλεψε» και μας λέει τη γνώμη του, μακριά από αναλύσεις και τεχνικούς πίνακες. Επίσης, κάθε έρευνα αγοράς, κατάλογος προϊόντων, τιμοκατάλογος και λίστα τεχνικών πληροφοριών (π.χ. χρόνοι εμφάνισης) δεν μπορεί παρά να μας ενδιαφέρουν. Δεν νομίζω, τέλος, ότι η ψηφιακή φωτογραφία πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο χωριστού τμήματος ή κεφαλαίου. Τα τεχνικά ή θεωρητικά άρθρα, όπως και οι παρουσιάσεις προϊόντων, που την αφορούν, μπορούν να αποτελούν κομμάτι τού συνόλου. Πιθανόν κάποιος να ισχυριστεί ότι όλα τα παραπάνω δεν χωράνε σε ένα περιοδικό και ότι θα μπορούσαν να αποτελέσουν περιεχόμενο διαφόρων πιο ειδικών εντύπων. Φαίνεται όμως πως οι αναγνώστες και κυρίως οι διαφημιζόμενοι είναι αριθμητικά πολύ περιορισμένοι για να στηρίξουν τόσες πολλές εκδόσεις και έτσι είμαστε υποχρεωμένοι να δεχτούμε ένα περιοδικό που τα συγκεντρώνει λίγο-πολύ όλα.
Αναγνωρίζω την ανάγκη ενός εκδοτικού ρεαλισμού. Δεν μπορώ όμως να μην ευχηθώ και την συνύπαρξη αυτού τού ρεαλισμού με μιαν εκδοτική ουτοπία. Γιατί αν η εποχή μας αντιμετωπίζει σαν έκφραση επιτυχίας την προσαρμογή των ονείρων μας στην πραγματικότητα, η αντίθετη πορεία, δηλαδή η απόπειρα να διευρυνθεί η πραγματικότητα στο μέγεθος των ονείρων μας, μπορεί να οδηγεί σε πιθανή αποτυχία, αλλά φέρνει μέσα της και τον σπόρο τής προόδου και τής ποιότητας.