Η φωτογραφία στην εποχή των ηλεκτρονικών υπολογιστών, μέρος πρώτο (Lightroom)

Πρόγραμμα Ταξινόμησης και Επεξεργασίας Adobe Photoshop Lightroom

1. Γενικά

α) Η αναλογική διαδικασία μετά τη λήψη

Ας θυμηθούμε τι έκανε ο αναλογικός φωτογράφος όταν επέστρεφε στο εργαστήριό του μετά τη λήψη. Εμφάνιζε τα φιλμ, έβαζε τα αρνητικά σε ειδικές θήκες, τα ταξινομούσε σε ειδικούς φακέλους με αρίθμηση και ονομασία, στη συνέχεια τύπωνε κοντάκτ (μικρές εξ επαφής φωτογραφίες των αρνητικών), ταξινομούσε με ανάλογο τρόπο και τα κοντάκτ, μελετούσε με μεγεθυντικό φακό (λούπα) τις μικρές φωτογραφίες του κοντάκτ, σημείωνε με ένα χρωματιστό κέρινο μολύβι τις προτιμήσεις του και έφθανε η στιγμή που θα έκανε μικρές κόπιες εργασίας. Τις εκτύπωνε και τις εμφάνιζε στα υγρά χωρίς σημαντικές επεμβάσεις και όταν στεγνώνανε τις μελετούσε στο φως για να αποφασίσει ποιες άξιζαν τον κόπο να τις μεγεθύνει και πώς περίπου φανταζόταν την εκτύπωσή τους. Μετά άρχιζε η κοπιώδης και λεπτομερής εργασία εκτύπωσης. Στη διάρκειά της ο φωτογράφος αποφάσιζε για το ενδεχόμενο μικρού διορθωτικού κροπαρίσματος (κοψίματος δηλαδή ολίγων χιλιοστών για βελτίωση του κάδρου). Μετά αποφάσιζε για τη σκληρότητα του αποτελέσματος (σκληρό ή μαλακό χαρτί ή μέσω φίλτρου). Στη συνέχεια μπορεί να αποφάσιζε να κρατήσει μερικές περιοχές της φωτογραφίας πιο ανοιχτές (Dodging) και να κάψει άλλες για να γίνουν πιο σκούρες (Burning). Και αυτό γινόταν σχεδόν κάθε φορά. Μετά από διάφορες δοκιμές σε κομμάτια χαρτιού ή και σε πλήρες χαρτί, τύπωνε την τελική φωτογραφία. Αν ήταν πολύ λεπτολόγος μπορεί και να έκανε μια διόρθωση προοπτικής με το μαρζέρ και να την περνούσε στο τέλος από σελήνιο για να τονίσει τα μαύρα και να αυξήσει τη διάρκεια ζωής της. Αν ήταν και ιδιαίτερα επιμελής θα σημείωνε όλα τα στοιχεία του τυπώματος (ύψος κεφαλής μεγεθυντήρα, διάφραγμα εκτύπωσης, χρόνο εκφώτισης, χρόνοους καψίματος και κρατήματος, ενδεχομένως και χρόνους στον εμφανιστή), ώστε να μπορέσει εύκολα να επαναλάβει την εκτύπωση αν χρειαστεί. Στη συνέχεια έπλενε, στέγνωνε και ίσιωνε τη φωτογραφία, ρετουσάριζε τα ελαττώματα (Spotting) και τη φυλούσε σε ειδικό χώρο. Αυτά έκαναν οι περισσότεροι και αυτά πρέπει και σήμερα να κάνουν. Υπήρχαν βέβαια μερικοί που έκαναν μερικά δύσκολα ακόμη. Ας πούμε χρησιμοποιούσαν περισσότερα είδη εμφανιστών, ή έκαναν μάσκες για να εξισορροπήσουν ακραίες αντιθέσεις κ.ά. Όλα λοιπόν αυτά τα παραπάνω, τα απαραίτητα, αλλά και αρκετά ακόμη που στον σκοτεινό θάλαμο ούτε διανοηθήκαμε οι περισσότεροι να κάνουμε, μας τα προσφέρει και με πολύ μεγαλύτερη ευκολία το Lightroom. Και δεν βλέπω τον λόγο γιατί να θέλουμε ακόμα περισσότερα.

Και πρέπει στο σημείο αυτό να προσθέσω κάτι ακόμα. Εδώ και πολλά χρόνια και εγώ όπως και οι περισσότεροι φωτογράφοι, διάσημοι ή όχι, είχα σταματήσει να τυπώνω τις φωτογραφίες μου και τις εμπιστευόμουν σε άξιους τεχνίτες του θαλάμου, παλιούς μαθητές μου στην πλειοψηφία τους, που είχαν κάνει την εκτύπωση επάγγελμα. Πολύ λίγοι φωτογράφοι είχαν αγάπη και αδυναμία στον θάλαμο. Είναι αλήθεια ότι στην αρχή ο θάλαμος ήταν μαγικός, αλλά μόνον στην αρχή. Στο τέλος καταντούσε μια πολύωρη αγγαρεία, με ορθοστασία και ανθυγιεινές συνθήκες που σου έτρωγε μάλιστα και υπερβολικά πολύ χρόνο. Με την ψηφιακή όμως τεχνολογία, με τα προγράμματα και τους υπολογιστές έγινε πλέον πανεύκολη όλη η διαδικασία που ακολουθεί τη λήψη. Και δεν βρίσκω καμία αξία στο να επιμείνουμε να την κάνουμε δυσκολότερη. Είμαι ευγνώμων στη νέα τεχνολογία που μου επιτρέπει και πάλι να ασχοληθώ με τη δεύτερη φάση της δημιουργικής φωτογραφίας, καθισμένος και όχι όρθιος, στο φως και όχι στο σκοτάδι και μάλιστα να κάνω και μερικές επεμβάσεις που στον θάλαμο ουδέποτε είχα αποτολμήσει.

β) Η ψηφιακή διαδικασία μετά τη λήψη

Με την ψηφιακή τεχνολογία δεν υπάρχει πλέον ούτε φιλμ, ούτε κοντάκτ. Δεν είμαστε έτσι υποχρεωμένοι να κρατάμε όλες τις φωτογραφίες που τραβήξαμε. Εντούτοις ενδείκνυται να τις ξεφορτώνουμε όλες από την κάρτα μνήμης και με την ησυχία μας να κάνουμε το λεγόμενο «ξεσκαρτάρισμα».

Μόλις λοιπόν επιστρέψουμε από τη λήψη αδειάζουμε τις φωτογραφίες από την κάρτα, κατά προτίμηση χρησιμοποιώντας ένα Card reader λόγω της μεγαλύτερης ταχύτητας που προσφέρει, χωρίς να μπλέξουμε καθόλου με το πρόγραμμα της μηχανής, το οποίο στην πραγματικότητα δεν χρειάζεται καν να φορτώσουμε στον υπολογιστή μας.

Μετά το ξεφόρτωμα αρχίζει η δουλειά μας, δηλαδή η ταξινόμηση, η επιλογή, η επεξεργασία και ενδεχομένως το τύπωμα. Για όλες αυτές τις διαδικασίες έχουμε ανάγκη από διάφορα ψηφιακά προγράμματα. Και αυτό πρέπει να το καταλάβουν όλοι οι φωτογράφοι που χρησιμοποιούν ψηφιακή μηχανή. Η φωτογραφία δεν μπορεί να τελειώνει στη μηχανή. Ακόμα και αν τυπώνουν τις φωτογραφίες τους σε εξωτερικά εργαστήρια, και μόνον για την επιλογή, την ταξινόμηση, την ανεύρεση, την αντιγραφή, την αποστολή και για άλλα πολλά έχουν ανάγκη από τον υπολογιστή και τα προγράμματά του.

Υπάρχουν πολλά προγράμματα και προφανώς αξιόπιστα και καλά. Το σωστό είναι ο φωτογράφος να γνωρίσει και να εξοικειωθεί με ένα από αυτά ώστε να μη χάνει τον χρόνο του με τις διαδικασίες. Προσωπικά επέλεξα το Lightroom για τους λόγους που εξήγησα και θα εξηγήσω και πάλι, χωρίς αυτό φυσικά να είναι μονόδρομος.

γ) Υπολογιστής και οθόνη

Είπαμε πιο πάνω ότι δεν χρειάζεται να δώσει κανείς πολλά χρήματα για φωτογραφική μηχανή. Ίσως αυτή η οικονομία να είναι απαραίτητη, διότι από την άλλη πλευρά πρέπει να δώσει αρκετά χρήματα για έναν ισχυρό υπολογιστή και μια πάρα πολύ καλή οθόνη. Ο υπολογιστής πρέπει να είναι ο καλύτερος που μπορεί να αντέξει η τσέπη μας (με ισχυρή μνήμη RAM, με μεγάλο σκληρό δίσκο, με πολύ καλή κάρτα γραφικών, ακόμα καλύτερα και με πρόγραμμα στα 64 bits κλπ.) και η οθόνη καλύτερη από όσο μπορεί να αντέξει η τσέπη μας και σε ένα μέγεθος όχι μικρότερο των 24" και με ανάλυση τουλάχιστον υψηλής ευκρίνειας. Υπάρχουν αρκετοί που δουλεύουν με δύο οθόνες εκ των οποίων η μία έχει τη φωτογραφία και η άλλη τα εργαλεία του κάθε προγράμματος. Αυτό, αν και μπορεί να θεωρηθεί υπερβολή για έναν απλό φωτογράφο και όχι γραφίστα, δεν μπορεί να γίνει με το Lightroom. Το μόνο που μπορεί να γίνει είναι να επιλέξουμε την εμφάνιση μιας δεύτερης οθόνης που θα δείχνει την επιλεγμένη φωτογραφία και αυτή η οθόνη να μεταφερθεί στο δεύτερο Monitor. Αλλά έτσι κι αλλιώς μια μεγάλη οθόνη (μεγάλη σε διαστάσεις και μεγάλη σε ανάλυση για να δείχνει μεγάλη τη φωτογραφία και να χωράει όλες τις εντολές του προγράμματος) επιτρέπει άνετη εργασία και τη δυνατότητα να προβάλλονται ταυτόχρονα όλα τα στοιχεία του προγράμματος, χωρίς να χρειάζεται να σκρολάρουμε.

Όσο για την ποιότητα της οθόνης θα πρέπει να είναι η καλύτερη (μάρκα και τύπος). Γιατί αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι ανάμεσα σε δυο οθόνες με ίδιο μέγεθος και ανάλυση, αλλά διαφορά στην ποιότητα, μπορεί αν υπάρχει μια σχέση τιμής 1 προς 10. Και αυτό προφανώς κάτι σημαίνει.

Στην οθόνη γίνεται η εκτίμηση και η διόρθωση των φωτογραφιών μας. Πρέπει επομένως να έχουμε εμπιστοσύνη σε αυτά που μας δείχνει. Απαιτείται επομένως μια αρχική ρύθμιση της οθόνης με ένα εξάρτημα που λέγεται Calibrator και που μας εγγυάται σταθερά και πιστά χρώματα και μάλιστα σε ταύτιση με όλες τις καλιμπραρισμένες οθόνες των λοιπών τεχνικών με τους οποίους ενδεχομένως θα συνεργαζόμαστε. Η ρύθμιση αυτή καλό είναι να επαναλαμβάνεται από καιρού εις καιρόν. Αν όμως η οθόνη μας είναι πολύ καλή, ίσως και να μη χρειάζεται καλιμπράρισμα, διότι συνήθως είναι σωστά καλιμπραρισμένη από μόνη της.

Όταν εργάζεστε πάνω στην επεξεργασία των φωτογραφιών σας, προσέξετε τον περιβάλλοντα φωτισμό. Δεν πρέπει να υπάρχουν αντανακλάσεις πάνω στην οθόνη, γι' αυτό και είναι χρήσιμα τα πτερύγια που συνοδεύουν για τον λόγο αυτό τις καλές οθόνες. Όποτε κάνουμε επεξεργασία φωτογραφιών το φως του δωματίου πρέπει να είναι το ίδιο, σταθερό. Πρέπει επίσης να είναι τεχνητό και κατά το δυνατόν ουδέτερο και όχι από το παράθυρο, το οποίο εκτός του ότι είναι πολύ έντονο, αλλάζει και θερμοκρασία στη διάρκεια της ημέρας. Αντίθετα δεν είναι σωστό το απόλυτο σκοτάδι, διότι τότε το φως τής οθόνης μάς παρασύρει σε λάθος εκτιμήσεις. Ένα μικρό φως κοντά στην οθόνη (αλλά όχι πάνω της) είναι επιβεβλημένο.

Υπάρχουν επίσης ειδικά Stands με καλιμπραρισμένο σε ένταση και θερμοκρασία φως Daylight για την εκτίμηση των τελικών φωτογραφιών. Πέραν όμως του ότι οι φωτογραφίες είναι συχνά πολύ μεγάλες και αυτό προϋποθέτει Stand μεγάλο και ακριβό, δεν είναι σίγουρο ότι έτσι έχουμε το κεφάλι μας ήσυχο. Αν η φωτογραφία προορίζεται για έκθεση δεν είναι καθόλου, μα καθόλου, σίγουρο ότι ο φωτισμός στον εκθεσιακό χώρο θα είναι ίδιος σε ένταση και θερμοκρασία. Και αν η φωτογραφία προορίζεται για αναπαραγωγή, ο έλεγχος πρέπει να γίνεται στο τελευταίο στάδιο της αναπαραγωγής και όχι στην εκτύπωση της φωτογραφίας. Ας φροντίσουμε λοιπόν να έχουμε ένα σταθερό και ουδέτερο φως στο εργαστήριό μας για την εκτίμηση των φωτογραφιών μας και δεν χάθηκε ο κόσμος αν τα χρώματα ή η φωτεινότητα της φωτογραφίας αποκλίνουν λίγο. Μια καλή φωτογραφία αντέχει όλες τις αποκλίσεις. Μια κακή γαντζώνεται σε αυτές γιατί δεν έχει άλλα περιθώρια.

δ) Περί αγγλικών

Η ορολογία στο Lightroom είναι στα αγγλικά και δεν υπάρχει ελληνική εκδοχή. Θα πρότεινα επίσης ό,τι γράφετε για χρήση στο Lightroom να το κάνετε με λατινικούς χαρακτήρες. Αναγνωρίζω ότι μερικοί θα έχουν πρόβλημα με τη χρήση και κατανόηση της αγγλικής γλώσσας. Ίσως μερικοί να αντιδράσουν με εθνοκεντρική λογική. Εντούτοις, πρέπει να ομολογήσουμε ότι η δομή της αγγλικής γλώσσας ταιριάζει στη λογική των υπολογιστών, ενώ οι πιο αναλυτικές και περιγραφικές γλώσσες, όπως η δική μας ή η γαλλική, πιθανόν να δημιουργούν αμφισημίες και συγχύσεις στις εντολές. Από την άλλη πλευρά η αγγλική γλώσσα στην εποχή μας είναι ένα είδος εσπεράντο και ειδικά σε ό,τι αφορά τους υπολογιστές και το διαδίκτυο βοηθάει την επικοινωνία. Ας το δεχτούμε λοιπόν, ας το εκμεταλλευτούμε, ας χαρούμε ότι υπάρχουν και μερικές λέξεις που όλη η ανθρωπότητα καταλαβαίνει και ας προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τους απαραίτητους όρους.

2. Η Δομή του Lightroom (Έκδοση 5.7.1)

α) Πλεονεκτήματα και «φιλοσοφία» του Lightroom

Οι ευκολίες και οι δυνατότητες των ψηφιακών προγραμμάτων δημιούργησαν την πλάνη ότι ο φωτογράφος έχει ανάγκη από όλα όσα αυτά τα προγράμματα μπορούν να κάνουν. Και για ένα διάστημα παρά λίγο να το πιστέψουμε. Ευτυχώς όμως η ραγδαία εξάπλωση της ψηφιακής φωτογραφίας που αγκάλιασε σχεδόν τους πάντες, έσπρωξε τις εταιρείες κατασκευής προγραμμάτων να αποφασίσουν τι είναι αυτό ακριβώς που χρειάζεται ένας φωτογράφος. Έτσι και η Αdobe, που προφανώς δεν θα είναι η μόνη που το αποφάσισε και το πραγματοποίησε, απέσπασε από το δημοφιλές της πρόγραμμα του Photoshop ένα τμήμα που αφορά την επεξεργασία των αρχείων Raw (ACR, Adobe Camera Raw), το συμπλήρωσε με ολίγα ακόμη, το άλλαξε (και μάλλον το βελτίωσε) από άποψη εμφάνισης και έφτιαξε τον Φωτεινό Θάλαμο, το Lightroom, ένα πρόγραμμα σχεδιασμένο με φωτογραφική λογική, που λειτουργεί το ίδιο σε PC και σε Apple. Οι εντολές που αναφέρονται στο παρόν βιβλίο αναφέρονται σε PC, αλλά οι χρήστες Apple ξέρουν να κάνουν τις αναγκαίες προσαρμογές (Command αντί για Control κλπ.).

Το Lightroom υποστηρίζει τα Raw αρχεία της συντριπτικής πλειοψηφίας των μηχανών και φυσικά τα DNG αφού προωθούνται από την εταιρεία κατασκευής του. Υποστηρίζει επίσης τα JPEG και τα TIFF, καθώς και το PSD, που είναι το αρχείο του Photoshop. Υποστηρίζει και video (μια και οι φωτογραφικές μηχανές τραβούν πλέον και αυτό) σε αρχεία AVI, MP4 και MOV, αλλά με αυτό φυσικά δεν θα ασχοληθούμε.

Στο Lightroom ενσωματώθηκαν όλες οι φωτογραφικές ανάγκες και όχι μόνο η επεξεργασία. Μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει αυτό το ένα και μόνο πρόγραμμα για να ταξινομήσει τις φωτογραφίες του, να τους δώσει λέξεις- κλειδιά, να τις αναζητήσει όσος και αν είναι ο αριθμός τους με ταχύτατο, ακριβή και εύκολο τρόπο με βάση άπειρα κριτήρια, να τις επεξεργαστεί σε πολύ μεγάλο βαθμό, να τις τυπώσει πανεύκολα, να τις οργανώσει για προβολή και, τέλος, να τις ανεβάσει στο διαδίκτυο.

Δεν μπόρεσε βέβαια ούτε το πρόγραμμα αυτό να αποφύγει τον πειρασμό που έχουν όλοι οι προγραμματιστές, δηλαδή να βάλει πιο πολλά πράγματα από όσα χρειάζονται και να τα κάνει με περισσότερους από έναν τρόπους. Αυτή όμως είναι η γενική τάση των ψηφιακών προγραμματιστών που επειδή «έχουν πολύ πιπέρι βάζουν και στα λάχανα». Στο χέρι μας όμως είναι να ξεχωρίσουμε και να κρατήσουμε αυτά που χρειαζόμαστε και μας ταιριάζουν.

Προτού μπει κανείς σε λεπτομέρειες πρέπει να καταλάβει το σκεπτικό που υπάρχει πίσω από το Lightroom, το οποίο πράγματι ξεφεύγει τόσο από το Photoshop, όσο και από τα άλλα παρόμοια προγράμματα επεξεργασίας. Το Lightroom δεν έχει φωτογραφίες το ίδιο, μέσα του. Βλέπει απλώς τις φωτογραφίες που έχουμε αποθηκεύσει κάπου αλλού, είτε στον υπολογιστή μας, αν έχουμε αρκετή μνήμη, είτε σε έναν εξωτερικό δίσκο. Το Lightroom έχει απλώς έναν κατάλογο, στον οποίο «εισάγουμε» τις φωτογραφίες μας, ή για την ακρίβεια, συνδέουμε τον κατάλογο με τις φωτογραφίες μας που διατηρούμε σε κάποιο γενικό φάκελο. Ο κατάλογος δεν περιλαμβάνει παρά μικρές JPEG εκδοχές των φωτογραφιών μας για να τις βλέπουμε στην οθόνη μας και μαζί όλες τις επεξεργασίες που έχουμε κάνει πάνω στις φωτογραφίες μας, είτε αυτές αφορούν επεμβάσεις, είτε την ονομασία τους. Μπορεί επομένως να έχουμε σε έναν φάκελο όλες τις φωτογραφίες μας και αυτές να έχουν έναν όγκο εκατοντάδων Gigabytes και το πρόγραμμα με τον κατάλογό του να μη μας επιβαρύνει περισσότερο από 5 με 10 Gigabytes. Αυτό είναι το πρώτο πλεονέκτημα.

Το δεύτερο είναι ότι αντιμετωπίζει όλες τις φωτογραφίες, ακόμα και τις JPEG, σαν Raw. Δηλαδή όλες οι επεμβάσεις μας καταγράφονται στον κατάλογο και συνοδεύουν τη φωτογραφία είτε στην οθόνη μας, είτε στην εκτύπωση, είτε στην αποστολή μέσω Internet, αλλά αν πάμε να δούμε τη φωτογραφία στη βάση της, στον φάκελο- μάνα, θα είναι όπως καταγράφηκε για πρώτη φορά. Μπορεί δηλαδή να έχουμε μετατρέψει μια JPEG φωτογραφία σε ασπρόμαυρη και να τη χρησιμοποιούμε σαν ασπρόμαυρη. Η φωτογραφία όμως θα παραμένει πάντα έγχρωμη στη βάση της. Αυτό είναι το δεύτερο σημαντικό πλεονέκτημα.

Το τρίτο σημαντικό πλεονέκτημα είναι, όπως είπαμε, ότι το ίδιο το πρόγραμμα κάνει όλα όσα χρειάζεται ο φωτογράφος. Κάνει δηλαδή τη δουλειά δύο ή τριών προγραμμάτων μαζί.

Τέλος, επειδή το πρόγραμμα αυτό υποστηρίζεται από μια πολύ σημαντική εταιρεία στον χώρο της επεξεργασίας της εικόνας (Adobe), και επειδή η εταιρεία αυτή μετά τη μακρόχρονη εμπειρία με το υπερ- πρόγραμμα που είναι το Photoshop κατάλαβε την ιδιαιτερότητα των απλών φωτογράφων, έχει κανείς κάθε λόγο να πιστεύει ότι το πρόγραμμα θα συνεχίσει να βελτιώνεται και να εμπλουτίζεται και να υποστηρίζεται, όπως άλλωστε έχει συμβεί μέχρι σήμερα.

β) Modules (Ενότητες)
To Lightroom έχει επτά κεφάλαια που αντιστοιχούν σε αντίστοιχες βασικές εργασίες. Αυτά τα κεφάλαια τα ονομάζει Modules και είναι τα εξής: το πρώτο είναι το Library (Βιβλιοθήκη-Αρχείο) και αφορά την εισαγωγή και εξαγωγή των φωτογραφιών, την ταξινόμηση, την αναζήτηση και την ονοματοδοσία τους, την εισαγωγή λέξεων-κλειδιών και γενικά ό,τι θα κάναμε στο εργαστήριό μας προτού να μπούμε στον θάλαμο. Το δεύτερο κεφάλαιο λέγεται Develop (Εμφάνιση) και περιλαμβάνει όλες τις διαδικασίες επεξεργασίας, σαν να είχαμε μπει στον σκοτεινό μας θάλαμο και να ετοιμάζαμε τη φωτογραφία για εκτύπωση. Το τρίτο κεφάλαιο λέγεται Map και ασχολείται με τον εντοπισμό και την προβολή των τόπων όπου τραβήχτηκαν οι φωτογραφίες. Το τέταρτο κεφάλαιο λέγεται Book και είναι ένας πρόχειρός τρόπος να στήνεται ένα βιβλίο με φωτογραφίες. Το πέμπτο κεφάλαιο λέγεται Slideshow (Προβολή των φωτογραφιών) και αφορά τον τρόπο προβολής σε οθόνη των επιλεγμένων μας φωτογραφιών. Το έκτο κεφάλαιο λέγεται Print (Εκτύπωση) και αφορά την εκτύπωση της φωτογραφίας που έχουμε επιλέξει σε χαρτί. Και, τέλος, το έβδομο και τελευταίο κεφάλαιο λέγεται Web (Διαδίκτυο) και αφορά τη δημιουργία σελίδων με τις φωτογραφίες μας για ανέβασμα στο Internet. Με Control+Alt+ και αριθμούς από 1 έως 7 περνούμε απευθείας Τα κεφάλαια Map, Book και Web προσωπικώς δεν με απασχολούν γιατί δεν τα θεωρώ φωτογραφικού περιεχομένου και ενδιαφέροντος, πέραν του ότι αν κάποιος θέλει να φτιάξει ένα βιβλίο ή έναν ιστότοπο θα πρέπει να το κάνει με πιο υπεύθυνο και επαγγελματικό τρόπο απευθυνόμενος σε έναν επαγγελματία και έμπειρο γραφίστα και σχεδιαστή. Κατά συνέπεια δεν θα απασχολήσουν το περιεχόμενο αυτών των σημειώσεων.

γ) Shortcuts (Συντομεύσεις)
Το Lightroom κάνει πάρα πολλά πράγματα και δίνει στον χρήστη άπειρες επιλογές τόσο για εργασίες, όσο και για την εμφάνιση του προγράμματος που μπορεί να ταιριάξει με τις επιθυμίες, τις συνήθειες και τα γούστα του φωτογράφου. Αν κάποιος βαλθεί να τις απαριθμήσει θα χρειαστεί χιλιάδες σελίδες. Θα προσπαθήσω να σας μνημονεύω μόνον εκείνα που εγώ προσωπικά χρησιμοποιώ και με τον τρόπο που τα χρησιμοποιώ.

Σχεδόν όλες οι ενέργειες γίνονται είτε με εντολές είτε με συντομογραφίες (Shortcuts) του πληκτρολογίου. Το ενδιαφέρον μάλιστα είναι ότι πολλές από αυτές υπακούνε σε εντολή με ένα μόνο πλήκτρο, το οποίο μάλιστα συχνά είναι το αρχικό γράμμα της ενέργειας στα αγγλικά. Μερικά από αυτά τα shortcuts (υπάρχουν κι άλλα) αναγράφονται σε μία πινακίδα που αποκαλύπτεται στην οθόνη, αν από την ετικέτα Help πάνω αριστερά πατήσουμε το Module Shortcuts που για κάθε Module είναι διαφορετικό. Πολλά όμως από τα shortcuts που αναφέρονται στο αμέσως πιο κάτω πρώτο Module του Library ισχύουν και στα υπόλοιπα Modules. Ο αναγνώστης θα τα δοκιμάσει και θα το αντιληφθεί.

Προσέξτε επίσης ότι τα περισσότερα shortcuts στους υπολογιστές (και στο συγκεκριμένο πρόγραμμα) δεν λειτουργούν παρά μόνον αν η επιλεγμένη γλώσσα (και το πληκτρολόγιο) είναι τα Αγγλικά και μάλιστα συνήθως US, δηλαδή Αμερικανικά.

δ) Panels
Μόλις ανοίξει το Lightroom παρατηρούμε ότι στο κέντρο έχει έναν μεγάλο χώρο όπου προβάλλονται οι φωτογραφίες, όλες μαζί σαν κοντάκτ, το οποίο εν προκειμένω ονομάζεται Grid (πλέγμα), ή μία-μία μεγεθυμένη, ή μερικές μαζί για συγκρίσεις. Ο κεντρικός αυτός χώρος περικλείεται από τέσσερις πλευρές σαν μακριές πινακίδες, οι οποίες ονομάζονται Panels.

α) Το επάνω Panel περιλαμβάνει δεξιά τις επικεφαλίδες, που λειτουργούν ως κουμπιά μετάβασης, των κεφαλαίων (Modules). Ονομάζεται Module Picker.

β) Το κάτω Panel ονομάζεται Filmstrip και αποτελείται από μια λουρίδα όλων των φωτογραφιών που έχουμε φορτωμένες (στον φάκελο που εκείνη τη στιγμή είναι επιλεγμένος), ως ένα αντίγραφο του κεντρικού κοντάκτ (Grid), και η λουρίδα αυτή προχωράει με κάτι βελάκια αριστερά και δεξιά (ή με μια μπάρα από κάτω), ενώ μόλις πατήσουμε με Double-Click μια φωτογραφία, αυτή μεγεθύνεται και προβάλλεται στο κέντρο. Μετά αρκεί ένα μόνο κλικ για να προχωρήσουμε σε άλλη. Από πάνω ακριβώς, στην μπάρα του Filmstrip, υπάρχουν από αριστερά οι επιλογές για κύρια και βοηθητική οθόνη, η επιλογή για εμφάνιση των φωτογραφιών στο Grid, η επιλογή με μενού που ανοίγει (Pop up menu) για το Folder που θέλουμε να βλέπουμε, ενώ αναγράφεται και η πληροφορία για το Folder και τη φωτογραφία όπου βρισκόμαστε εκείνη τη στιγμή, αλλά και οι πληροφορίες για τον συνολικό αριθμό φωτογραφιών του επιλεγμένου Folder και για τον αριθμό των επιλεγμένων εκείνη τη στιγμή φωτογραφιών. Στη συνέχεια υπάρχουν δύο χρήσιμα βελάκια που μας πηγαινοφέρνουν πίσω και μπρος (Back - Forward) ανάμεσα στις δύο τελευταίες κάθε φορά επιλογές μας. Αν δηλαδή είμαστε ανάμεσα σε Library και Develop, ή ανάμεσα σε δύο Folders με φωτογραφίες μας τα βελάκια μάς πάνε πίσω-μπρος με ένα πάτημα. Τέλος, στο άκρο δεξιά η επιλογή φίλτρων. Η βασική χρησιμότητα του Filmstrip, το οποίο στην ουσία αντιγράφει το Grid, είναι ότι αν είμαστε σε άλλο Module, μπορούμε να έχουμε στη διάθεσή μας όλο το Grid των φωτογραφιών για επιλογές, χωρίς να επιστρέφουμε στο πρώτο Module.

γ) Το αριστερό και το δεξί στην πραγματικότητα είναι μεγάλα ομαδικά Panels, που περιλαμβάνουν περισσότερα ατομικά κεφάλαια ή μικρότερα Panels, καθένα από τα οποία αναφέρεται σε μια ειδική εντολή για μια εργασία. Αυτά τα ατομικά επιμέρους Panels περιλαμβάνουν εντολές για εργασίες, οι οποίες είναι διαφορετικές για κάθε Module. Θα τις εξετάσουμε μαζί με τα Modules χωριστά. Ονομάζονται αντίστοιχα Left Panel και Right Panel. Στο δεξί και το αριστερό Panel οι ετικέτες-τίτλοι των εργασιών συνοδεύονται από ένα βελάκι το οποίο όταν δείχνει οριζόντια κρύβει τα στοιχεία κι όταν δείχνει προς τα κάτω τα αποκαλύπτει. Με ένα κλικ του ποντικιού πάνω στην ετικέτα τα ανοιγοκλείνουμε. Αυτό προφανώς γίνεται για να μη χρειάζεται να σκρολάρουμε όταν είναι όλα ανεπτυγμένα και δεν χωράνε. Πάντως στο πλάι δεξιά και αριστερά υπάρχει και μπάρα για το Scrolling.

Αυτά όμως τα Panels είναι ενδεχόμενο να μην τα χρειαζόμαστε συνέχεια και να μας ενοχλούν κόβοντας χώρο από την περιοχή των φωτογραφιών. Όλα, πλην του επάνω, μπορούμε να τα αυξομειώνουμε σέρνοντάς την άκρη τους με το ποντίκι. Μπορούμε το καθένα από αυτά να το εξαφανίζουμε και να το επανεμφανίζουμε πατώντας την περιοχή έξω από το όριο του προγράμματος. Μπορούμε με δεξί κλικ πάνω στην ίδια περιοχή να επιλέξουμε να εμφανίζεται και να εξαφανίζεται αυτόματα όλο το Panel όταν πλησιάζουμε, ή να γίνεται με δική μας απόφαση (Manual). Προτιμότερο το τελευταίο. Το επιλέγετε μία φορά για κάθε Panel και ησυχάζετε.

Μπορούμε επίσης (και μετά από λίγη εξοικείωση όλα αυτά θα γίνονται μηχανικά):
α) Να εξαφανίζουμε και να επανεμφανίζουμε τα Panels (και αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο) πατώντας τα πλήκτρα F5, F6, F7 και F8 αντίστοιχα για το πάνω, το κάτω, το αριστερό και το δεξί Panel.
β) Να εξαφανίζουμε και να επανεμφανίζουμε το δεξί και το αριστερό μαζί, πατώντας το πλήκτρο Tab.
γ) Να τα εξαφανίζουμε και να τα επανεμφανίζουμε όλα μαζί, πατώντας ταυτόχρονα τα πλήκτρα Shift και Tab.
δ) Να έχουμε Full Screen με μία φωτογραφία και μαύρο φόντο, πατώντας το F. Και ξαναπατώντας το να επιστρέφουμε στην κανονική οθόνη του προγράμματος.
ε) Να μεταβαίνουμε διαδοχικά από το πλήρες Lightroom συμπεριλαμβανομένης της γραμμής των Windows, στην εικόνα χωρίς τη γραμμή των Windows, και στη συνέχεια στην εικόνα χωρίς ούτε την μπάρα των μενού του Lightroom, για να ξαναγυρίσουμε στο πλήρες Lightroom. Με Control+Alt+F επανερχόμαστε στην κανονική εικόνα του Lightroom.
στ) Να εξαφανίζουμε μια και καλή όλα μαζί τα panels καθώς και τη γραμμή των windows πατώντας Control+Shift+F και να τα επαναφέρουμε με τον ίδιο συνδυασμό.
ζ) Να απομονώνουμε προς στιγμή μια φωτογραφία μας (άσχετα από οτιδήποτε δείχνει η οθόνη) για να τη δούμε καλά χωρίς περισπασμούς, πατώντας μια φορά το πλήκτρο L (αρχικό τού Light). Με ένα πάτημα η οθόνη σκοτεινιάζει κατά 80%, με ένα άλλο κατά 100% και μένει μόνη φωτισμένη η φωτογραφία με κατάμαυρο το φόντο. Με ένα άλλο πάτημα του L επανερχόμαστε στα κανονικά.

Τα πολλά επιμέρους τμήματα του δεξιού και του αριστερού Panel μπορεί να δημιουργήσουν ενδεχομένως μια σύγχυση και μια κούραση με το συνεχές άνοιγμα και κλείσιμό τους και με το σκρολάρισμα της πλαϊνής μπάρας. Υπάρχουν διαθέσιμες διάφορες επιλογές. Αν κάνουμε δεξί κλικ στην κορυφή, ή στο τέλος, ή στην ετικέτα κάθε επί μέρους Panel, θα ανοίξει μια μεγάλη σειρά επιλογών που περιλαμβάνει δυνατότητα να διαλέξουμε την κάθε ενέργεια χωριστά, ή να κρυφτούν όλες οι ενέργειες, ή να διπλωθούν και να ξεδιπλωθούν όλα τα επί μέρους Panels μαζί, ή να ανοίγει μόνον ένα τη φορά (Solo Mode). Αν δηλαδή είμαστε σε αυτή τη Solo επιλογή, κάθε φορά που θα επιλέγουμε μια επί μέρους εργασία θα ανοίγει αυτή και θα κλείνουν οι άλλες. Αν θελήσουμε και άλλη ανοικτή θα πατήσουμε την καινούργια και μαζί το πλήκτρο Shift. Με νέο πάτημα επανερχόμαστε στο Solo. Αν κάποια εργασία δεν μας ενδιαφέρει καθόλου μπορούμε να επιλέξουμε να μη φαίνεται για να μη μας μπερδεύει.

ε) Toolbar (Γραμμή εργαλείων)
Μεταξύ φωτογραφίας και κάτω Panel υπάρχει η μπάρα με τα εργαλεία. Αυτή μπορεί να εξαφανιστεί πατώντας το Τ (αρχικό της λέξης Toolbar) και να επανεμφανιστεί πάλι με το Τ. Το τι θα δείχνει αυτή η μπάρα το επιλέγουμε από το βελάκι στη δεξιά της άκρη (αν ακουμπήσουμε τον κέρσορα επάνω του λέει Select toolbar content). Σε κάθε Module περιλαμβάνονται και επιλέγονται διαφορετικές εντολές.

στ) Back up (Αντίγραφα ασφαλείας)
Όπως θα δούμε πιο κάτω το Back up του Καταλόγου γίνεται αυτομάτως, όποτε έχουμε ορίσει. Μπορεί όμως να χρησιμοποιούμε δύο υπολογιστές (σπίτι-γραφείο ή Laptop-Desktop) και να θέλουμε να είναι πάντα ενημερωμένοι και έτοιμοι για χρήση με όλα τα στοιχεία των φωτογραφιών μας και του προγράμματος. Καλό είναι επίσης να έχουμε Back up όχι μόνο του καταλόγου, αλλά και της βάσης των φωτογραφιών μας. Για μια τέτοια δουλειά είναι απαραίτητο ένα πρόγραμμα συγχρονισμού, κάτι που θα έπρεπε να έχουμε για κάθε εργασία μας στον υπολογιστή. Τα προγράμματα αυτά (από τα δημοφιλέστερα είναι το Sync Back, αλλά υπάρχουν πολλά) χρειάζεται να τα προγραμματίσουμε άπαξ και μετά απλώς να συνδέουμε και να δίνουμε εντολές.

Σε όλους τους υπολογιστές που θέλουμε να έχουμε ενημερωμένους με τις φωτογραφίες μας και τον κατάλογό μας, όπως και σε όλους τους εξωτερικούς σκληρούς δίσκους που θέλουμε να χρησιμοποιούμε ως Back up ασφαλείας, θα πρέπει να αντιγράψουμε τον φάκελο που έχουμε φτιάξει στον αρχικό υπολογιστή (τον Γονικό Φάκελο -Parent Folder- ή Φάκελο-Μαμά, ή Μητρικό Φάκελο), ο οποίος περιλαμβάνει όλες τις φωτογραφίες μας ταξινομημένες μέσα από το Lightroom, μαζί με τον κατάλογό μας, που περιλαμβάνει όλες τις οδηγίες που δώσαμε στο πρόγραμμα, όλες τις επεμβάσεις που κάναμε στις φωτογραφίες μας, όλα τα ονόματα που προσθέσαμε, με λίγα λόγια όλα τα Data και τα Previews (τις μικρές φωτογραφίες που προβάλλονται στην οθόνη).

Αφού αντιγράψουμε (και φυσικά με το ίδιο όνομα) τον Γονικό Φάκελο, θα συνδέσουμε τον έναν υπολογιστή με τον άλλον ή με τον σκληρό δίσκο. Στον σκληρό δίσκο πρέπει να έχουμε δώσει ένα όνομα για να διακρίνεται από άλλους. Οι δυο υπολογιστές μπορεί να συνδεθούν με καλώδιο δικτύου. Αν θέλουμε ταχύτερη μεταφορά δεδομένων ή αν δεν έχουμε κάνει τις απαραίτητες ενέργειες για να «βλέπει» ο ένας τον άλλον, μπορούμε να συνδέουμε πάντα πρώτα τον εξωτερικό σκληρό δίσκο και να ενημερώνουμε τον άλλον υπολογιστή μέσω αυτού. Έτσι κι αλλιώς θα πρέπει να έχουμε τουλάχιστον ένα Back up σε σκληρό δίσκο, αν όχι δύο σε διαφορετικά μέρη.

Μόλις γίνει η σύνδεση, θα ανοίξουμε το πρόγραμμα Back up και θα φτιάξουμε ένα (ή από ένα) Profile σύμφωνα με το οποίο ο ένας δίσκος (του υπολογιστή ή ο εξωτερικός) θα είναι η πηγή των δεδομένων (Source) και ο άλλος ο αποδέκτης (Destination). Θα δώσουμε ονόματα, αλλά ακόμα πιο σωστό είναι να προσθέσουμε και τον Serial number του δίσκου (δεν κάνουμε τίποτα εμείς, βρίσκεται αυτόματα μόλις δώσουμε την εντολή). Έτσι δεν θα υπάρχει κίνδυνος να γίνει σύγχυση μεταξύ διαφόρων δίσκων.

Στη συνέχεια θα περιγράψουμε την εργασία που θέλουμε να γίνει. Υπάρχουν δύο τουλάχιστον δυνατότητες. Η πρώτη είναι οι δύο δίσκοι να αλληλοενημερωθούν με βάση τις ημερομηνίες των αλλαγών και του αν θα προστίθενται ή και θα αφαιρούνται δεδομένα. Και η δεύτερη, ο ένας να γίνει καθρέφτης του άλλου και συγκεκριμένα ο αποδέκτης να γίνει ο καθρέφτης της πηγής. Προτιμώ το δεύτερο ως πιο ασφαλές. Μπορεί να προσθέσουμε και μερικές μικροεντολές (όπως να επιτρέψουμε και τη διαγραφή στοιχείων, κάτι απαραίτητο βέβαια, ή επίσης να μη μας ενημερώνει το πρόγραμμα για το τι θα διαγράψει, γιατί δεν θα βγάζουμε άκρη, ή να κρατάει τα διαγεγραμμένα και τις αλλαγές για ένα διάστημα σε άλλο φάκελο). Όταν ολοκληρωθεί το Profile, δεν θα έχουμε παρά να κάνουμε τη σύνδεση και να δίνουμε την εντολή. Τα Profiles μπορεί να πολλαπλασιαστούν απεριόριστα και να γίνουν και ανάποδα (από τον Α στον Β δίσκο αλλά και από τον Β στον Α). Καλό θα είναι για να μην μπλεκόμαστε να τηρούμε μια ρουτίνα αντιγραφών και φυσικά να είμαστε πολύ συγκεντρωμένοι και προσεκτικοί όταν δίνουμε τις εντολές.

Τα πολλά Back up ενδείκνυνται διότι οι δίσκοι πιο συχνά από όσο φανταζόμαστε χαλάνε. Θα ήταν τραγικό να χάσουμε τις φωτογραφίες μας (και κυρίως αυτές, γιατί ο κατάλογος αντιπροσωπεύει απλώς μεγάλο κόπο και

χρόνο).
Εννοείται ότι αν χρησιμοποιούμε το Lightroom και σε δεύτερο υπολογιστή θα πρέπει να το έχουμε

φορτώσει και στον υπολογιστή αυτόν και να του έχουμε υποδείξει πού είναι ο κατάλογος και οι φωτογραφίες, δηλαδή ο Γονικός Φάκελος. Αν χρησιμοποιούμε έναν σκληρό δίσκο για Back up, απλώς θα του έχουμε φορτώσει τον Γονικό Φάκελο.

3. Library (Βιβλιοθήκη-Αρχείο)

α) Panels

Τα δύο πλαϊνά Panels του Library περιλαμβάνουν τα εξής:
Το αριστερό Panel περιλαμβάνει εντολές για διάφορες εργασίες και πληροφορίες. Πάνω-πάνω υπάρχει το

Navigator (πλοήγηση), όπου βλέπουμε την επιλεγμένη φωτογραφία και το τμήμα της πάνω στο οποίο ενδεχομένως ζουμάρουμε. Αμέσως μετά πληροφορίες για τον Κατάλογο (συνολικό αριθμό φωτογραφιών, την μία και μόνη επιτρεπτή Quick Collection που μπορεί να έχουμε φτιάξει, ή την τελευταία εισαγωγή φωτογραφιών). Πιο κάτω έχουμε τους φακέλους (Folders), εννοείται, αφού πρώτα τους φορτώσουμε. Ακολούθως, τις προσωρινές συλλογές με φωτογραφίες μας που ενδεχομένως θα κάνουμε. Και, τέλος, τα Links για μετάβαση στις διευθύνσεις κοινωνικής δικτύωσης (Facebook κλπ.). Πάνω ακριβώς από τη συλλογή των Folders υπάρχει μία μπάρα στην οποία αναγράφεται ο σκληρός δίσκος όπου περιλαμβάνονται οι φωτογραφίες μας. Αυτή η μπάρα ονομάζεται Volume Browser διότι μπορεί να μας δώσει διάφορες πληροφορίες για αυτόν. Με δεξί κλικ επιλέγουμε τι θέλουμε να βλέπουμε (π.χ. σε πιο Folder του δίσκου βρίσκονται οι φωτογραφίες μας, τον ελεύθερο χώρο του, τις ιδιότητές του, αν είμαστε ή όχι συνδεδεμένοι με αυτόν σε περίπτωση που είναι εξωτερικός κλπ.).

Το δεξί Panel περιλαμβάνει τις εργασίες του Library, δηλαδή: το Ιστόγραμμα της προβαλλόμενης φωτογραφίας (τη διάταξη δηλαδή φωτεινών και σκοτεινών περιοχών). Αυτό θα μας είναι πιο χρήσιμο (αν τελικώς αποδειχτεί χρήσιμο) στο Develop. Στη συνέχεια μια πρόχειρη διόρθωση (Quick Develop) των φωτογραφιών. Το Auto Develop είναι κάπως χρήσιμο για πρόχειρες φωτογραφίες που απλώς θέλουμε να δούμε και να δείξουμε. Η διόρθωση που κάνει είναι συνήθως αποδεκτή. Αλλά για σωστές διορθώσεις πρέπει να πάμε στο Develop. Η εργασία που ακολουθεί είναι μία από τις σημαντικότερες. To Keywording, δηλαδή η διαδικασία με την οποία προσδίδουμε στις φωτογραφίες μας λέξεις-κλειδιά. Μετά έρχεται όλη η λίστα των λέξεων-κλειδιών. Και, τέλος, τα Metadata, δηλαδή όλα τα στοιχεία της επιλεγμένης κάθε φορά φωτογραφίας, όπως όνομα αρχείου, χρόνος και στοιχεία λήψης, φακός, διάφραγμα, κλπ.

β) Toolbar (Γραμμή εργαλείων)
Στο Toolbar του Library μπορούμε να επιλέξουμε τα εξής:

α) Τον τρόπο που θα βλέπουμε τις φωτογραφίες (View). Με την επιλογή αυτή εμφανίζονται οι εξής υποεπιλογές: Πρώτον, να εμφανίζονται όλες μαζί ως κοντάκτ (Grid). Δεύτερον, μία-μία μεγεθυμένη. Επιλέγεται με ένα κλικ και μεγεθύνεται με δεύτερο Double Click, ή με ένα κλικ στο Loupe view, ή πατώντας το Ε. Τρίτον, δύο-δύο για σύγκριση (Compare), όπου η μία θεωρείται η Επιλεγμένη και είναι ενεργή και η άλλη Υποψήφια (Select, Candidate). Τότε εμφανίζονται επιπροσθέτως στην μπάρα ένα λουκέτο, ένα κουμπί με την ένδειξη Sync και κάτι βελάκια δεξιά. Αν επιλέξουμε να είναι το λουκέτο κλειστό, οι ενέργειές μας μεταφέρονται παράλληλα και στις δύο φωτογραφίας. Αν θέλουμε τα μεγέθη των δύο φωτογραφιών (μετά από τυχόν αλλαγές) να ταυτίζονται, πατάμε το κουμπί συγχρονισμού (Sync). Αν θέλουμε να αφαιρέσουμε μία από τις δύο χωρίς να την αντικαταστήσουμε, πατάμε το Χ που εμφανίζεται επάνω της με το ποντίκι. Και τέλος μεταβάλουμε τις φωτογραφίες, αλλάζοντας τη σχέση τους, ή αλλάζοντας την εκάστοτε υποψήφια, ή προχωρώντας στην επόμενη και την προηγούμενη. Σε αυτό μπορεί να παίξουν ρόλο και τα βελάκια του πληκτρολογίου. Τέταρτον, πολλές μαζί που τις επιλέγουμε για συγκρίσεις (Survey view). Τακτοποιούνται στην οθόνη αυτομάτως από το πρόγραμμα. Πατώντας το Χ αφαιρούμε αυτή που διαλέξαμε (την αφαιρούμε μόνο από τις επιλογές, όχι και από το κοντάκτ) και οι υπόλοιπες επανατακτοποιούνται αυτόματα ως προς τη διάταξη και το μέγεθος. Κάνοντας κλικ (με πατημένο Control) σε φωτογραφίες του Filmstrip τις προσθέτουμε στο Survey view.

β) Το κριτήριο με το οποίο μπαίνουν στη σειρά οι φωτογραφίες στο Grid (Sort). Αριστερά δύο γράμματα ΑΖ (το πρώτο και το τελευταίο του λατινικού αλφαβήτου) επιτρέπουν την επιλογή ανιούσης ή κατιούσης σειράς. Δεξιά δυο μικρά βελάκια επιτρέπουν την επιλογή (με Pop up menu) ανάμεσα από πολλά κριτήρια. Τα πιο χρήσιμα είναι με το File name (όνομα αρχείου) αλφαβητικά, με το Added order (με τη σειρά που προστέθηκαν στον κατάλογο) και με το Capture time (με τη σειρά που τραβήχτηκαν). Πολύ χρήσιμη είναι και η επιλογή User order (με τη σειρά του χρήστη), η οποία όμως εμφανίζεται ως επιλογή μόνον από τη στιγμή που ο χρήστης έχει κάνει κάποια μετακίνηση φωτογραφίας στο Grid.

γ) Τη δυνατότητα περιστροφής των φωτογραφιών με δύο καμπυλωτά βελάκια (Rotation). Η περιστροφή μπορεί να γίνει και με τη χρήση του Control μαζί με τις αγκύλες του πληκτρολογίου.

δ) Τη μετάβαση στην επόμενη και την προηγούμενη φωτογραφία με δύο μικρά στην ευθεία βελάκια (Previous, Next).

ε) Τη δυνατότητα να ξεκινήσει αυτόματα ένα Slideshow των επιλεγμένων φωτογραφιών πατώντας το μοναδικό (προς τα δεξιά και μεγαλύτερο) βελάκι (Slideshow). Το ξεκίνημα ενός Slideshow επιτυγχάνεται και με τα πλήκτρα Control+Enter. Η επιλογή αυτή εξαφανίζεται αν έχουμε επιλέξει Compare View.

στ) Την επιλογή του μεγέθους των Thumbnails (των μικρών φωτογραφιών του Grid) με τον συρόμενο δείκτη δεξιά (Thumbnails size). Η επιλογή αυτή εμφανίζεται βέβαια μόνον όταν το View είναι στην επιλογή Grid.

ζ) Τέλος, τη δυνατότητα να ζουμάρουμε τη φωτογραφία μεγεθύνοντάς την σταδιακά μέσω της μπάρας Zoom, η οποία όμως εμφανίζεται (πολύ λογικά) μόνον όταν επιλέξουμε είτε Loop View είτε Compare. Για ζουμάρισμα όμως είναι γενικώς καλύτερα να βασιζόμαστε στο κλικ του ποντικιού (βλ. πιο κάτω στο Navigator- Zoom).

η) Οι άλλες επιλογές έχουν σχέση με τις αξιολογήσεις φωτογραφιών βάσει αστερίσκων, χρωμάτων και σημαιών. Επειδή γενικά δεν συμφωνώ με τέτοιες αξιολογήσεις, τις παραβλέπω, ώστε να μη συνωστίζονται οι εντολές στην μπάρα.

γ) Parent Folder (Γονικός Φάκελος - Η βάση των φωτογραφιών)
Η πρώτη δουλειά του φωτογράφου, προτού καν ασχοληθεί με το πρόγραμμα, είναι να συγκεντρώσει όλες τις φωτογραφίες του, κάθε τύπου αρχείου, με οποιαδήποτε διάταξη Folders (πολλά, ανάκατα, χύμα, όπως και αν βρίσκονται) σε έναν μοναδικό φάκελο, τον οποίο θα ονομάσει κάπως π.χ. Photos συν το όνομά του. Εμείς εδώ θα αναφερόμαστε σε αυτόν ως «Γονικό Φάκελο (Parent Folder)». Δεν χρειάζεται να ασχοληθούμε με την ταξινόμηση των φωτογραφιών αυτών. Αυτή θα την κάνουμε μέσα από το Lightroom και ό,τι κάνουμε εκεί αυτομάτως θα μεταφέρεται στον Γονικό Φάκελο. Ο φάκελος αυτός μπορεί να δημιουργηθεί στον υπολογιστή μας ή σε έναν εξωτερικό σκληρό δίσκο. Μπορούμε όμως να έχουμε περισσότερους υπολογιστές και σκληρούς δίσκους και για λόγους ασφαλείας να κρατάμε τον φάκελο με τις φωτογραφίες μας σε όλους αυτούς. Στην περίπτωση αυτή κάθε φορά που θα αλλάζουμε υπολογιστή ή δίσκο, θα πρέπει να κάνουμε ενημέρωση, ώστε οι τυχόν αλλαγές που θα έχουμε κάνει να μεταφέρονται σε όλους τους όμοιους φακέλους.

δ) Catalog (Κατάλογος)
Μόλις ανοίξουμε το πρόγραμμα παρατηρούμε ότι ανοίγει εκεί όπου το είχαμε αφήσει την τελευταία φορά. Αν το ανοίξουμε για πρώτη φορά θα ανοίξει στο Library, όπου έτσι κι αλλιώς θέλουμε να πάμε. Η πρώτη μας δουλειά είναι να φτιάξουμε έναν Κατάλογο. Άλλωστε μας το ζητάει. Μπορούμε να φτιάξουμε έναν, δύο ή όσους θέλουμε καταλόγους και να τους δώσουμε την ονομασία που επιθυμούμε. Δεν είναι σκόπιμο όμως να φτιάξουμε πολλούς γιατί περιπλέκουμε και καθυστερούμε τις διαδικασίες. Λόγος για περισσότερους καταλόγους υπάρχει ή αν οι φωτογραφίες μας είναι πάρα πολλές, ή αν έχουμε διαφορετικές δραστηριότητες π.χ. επαγγελματική φωτογραφική δραστηριότητα και προσωπική και θέλουμε να ξεχωρίσουμε και να προστατεύσουμε τη μία από την άλλη.

Για να φτιάξουμε κατάλογο ανοίγουμε επάνω από το File την επιλογή New Catalog. Στο παράθυρο που ανοίγει επιλέγουμε τη θέση όπου θέλουμε να γίνει ο Κατάλογος και την ονομασία του, η οποία όπως θα δούμε έχει ως Extension τα γράμματα lrcat (από το lightroom catalog). Μπορούμε να φτιάξουμε τον κατάλογο όπου θέλουμε. Θεωρώ όμως πιο σωστό να τον φτιάξουμε μέσα στον Γονικό Φάκελο. Έτσι θα είναι αυτόματη και η ενημέρωσή του όποτε κάνουμε Back up στις φωτογραφίες μας. Ο μόνος λόγος να τον κάνει κανείς εκτός του Γονικού Φακέλου είναι αν ο σκληρός δίσκος του υπολογιστή είναι πολύ μικρός για τις φωτογραφίες, οπόταν τις βάζουμε σε άλλο δίσκο και κρατάμε τον Κατάλογο στον υπολογιστή για να δουλεύουμε επάνω του όταν δεν έχουμε και τον σκληρό με τον Γονικό. Διότι είναι δυνατόν να προσθέτουμε π.χ. λέξεις-κλειδιά χρησιμοποιώντας τα Previews, τις μικρές φωτογραφίες που αποθηκεύονται στον κατάλογο για να χρησιμοποιούνται στο Grid σαν κοντάκτ. Αλλά δεν μου φαίνεται και πολύ χρήσιμη ή σίγουρη αυτή η διαδικασία. Επομένως ο κατάλογος θα γίνει μέσα στον Γονικό Φάκελο. Αν θέλουμε και δεύτερο κατάλογο, επαναλαμβάνουμε τη διαδικασία. Επισημαίνω όμως ότι η δημιουργία ενός δεύτερου καταλόγου πρέπει να προκύψει από μεγάλη ανάγκη, διότι οπωσδήποτε κάτι τέτοιο θα μας μπερδεύει, αν μη τι άλλο όταν θα ανοίγουμε το πρόγραμμα και αυτό δεν θα ξέρει ποιον από όλους τους καταλόγους θα πρέπει να ανοίξει.

Μπορούμε, αν θέλουμε, να φτιάξουμε τη δική μας επικεφαλίδα-πινακίδα για τον κατάλογό μας. Από το Edit πάνω-αριστερά επιλέγουμε το Identity Plate Setup και αντικαθιστούμε έτσι την πάνω αριστερά πινακίδα (αυτήν που έχει το όνομα της εταιρείας και του προγράμματος). Μπορούμε να δώσουμε από ένα όνομα σε κάθε κατάλογό μας για τον αναγνωρίζουμε εύκολα όταν ανοίγει, όπως επίσης ανά πάσα στιγμή μπορούμε να γυρίζουμε στην αρχική επιγραφή απενεργοποιώντας (Disabling) τη δική μας επιγραφή με την ίδια παραπάνω διαδικασία. Όταν γίνεται μια εργασία που διαρκεί (π.χ. εισαγωγή πολλών φωτογραφιών κλπ.) η επικεφαλής πινακίδα αντικαθίσταται από μια άλλη που δείχνει την πορεία της ή των εργασιών. Το Lightroom μπορεί να κάνει πολλές εργασίες παράλληλα.

ε) Preferences (Προτιμήσεις)
Μία και μόνη φορά πρέπει να ενημερώσουμε το πρόγραμμα για μερικές από τις προτιμήσεις μας. Ανοίγουμε πάνω αριστερά το Edit (από το Library). Πρέπει στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι καλό θα είναι ο χρήστης του προγράμματος να ψάξει με ψυχραιμία όλες τις εντολές που αναγράφονται σε αυτούς τους μικρούς καταλόγους κάτω από τις ετικέτες του μενού πάνω αριστερά, διότι εκεί θα ενημερωθεί πρακτικά για όλες τις δυνατότητες του προγράμματος. Και εκεί θα πρέπει να καταφύγει όταν έχει ξεχάσει πού θα βρει μια εντολή και πώς γίνεται κάτι. Και φυσικά υπάρχει μια λογική στη σχέση τίτλου και εντολών που περιλαμβάνει. Από το Edit λοιπόν ανοίγουμε την εντολή Preferences (Προτιμήσεις). Πολλές από τις εντολές που περιέχονται σε αυτές τις ετικέτες περιλαμβάνονται αυτούσιες και σε άλλα Modules όταν χρειάζονται. Άλλες πάλι προστίθενται ή αφαιρούνται.

Ως προς τις προτιμήσεις θα κάνω τις παρακάτω προτάσεις που εσείς βέβαια μπορείτε να δεχθείτε ή να αλλάξετε.

Στην πρώτη σελίδα (General) πρέπει να δώσετε εντολή ποιον κατάλογο θα ανοίγει το πρόγραμμα με το ξεκίνημα. Αυτόν που του ορίζετε; Να σας ρωτάει κάθε φορά; Να ανοίγει τον τελευταίο που είχε ανοίξει; κλπ. Το πιο απλό είναι να του δώσετε εντολή (να βρείτε δηλαδή με Βrowsing τη διεύθυνση του καταλόγου σας) να ανοίγει τον έναν και μοναδικό ή έναν από όλους και αν ενδεχομένως χρειαστεί να ανοίξετε άλλον (αν έχετε πολλούς), να του το λέτε τότε πατώντας από το File την εντολή Open Catalog (ή Control+O). Στις Import Options τσεκάρετε μόνο το μεσαίο από τα τρία τετραγωνάκια. Το πρώτο λέει ότι σε περίπτωση που το Lightroom είναι ανοιχτό, μόλις συνδέσετε μια κάρτα μνήμης θα σας ανοίγει αμέσως την κάρτα εισαγωγής. Αν προτιμάτε να έχετε εσείς τον έλεγχο, μην το τσεκάρετε. Υπάρχει περίπτωση μόλις φορτώσετε οποιοδήποτε μέσο με φωτογραφίες να σας ανοίγει το πρόγραμμα ενώ το έχετε κλειστό. Αυτό όμως δεν ελέγχεται από το Lightroom, αλλά από το Auto Play Windows με δεξί κλικ πάνω στον δίσκο με τα αρχεία σας, επιλογή του Auto Play και στην περίπτωση των Pictures δώστε εντολή ποιο πρόγραμμα να ανοίγει ή, αν προτιμάτε, να σας ρωτάει πρώτα. Το δεύτερο τετραγωνάκι αναφέρεται στο αν θέλουμε να διατηρούνται τα ονόματα ή όχι που δίνει η μηχανή. Μάλλον λοιπόν όχι, αφού θα βάλουμε τα δικά μας. Όσο για το τρίτο μάλλον δεν θα δεν θέλετε να ξεκινάει ένα Splash screen γιατί δημιουργεί καθυστέρηση, και στη συνέχεια δεν θέλετε να ψάχνει μόνο του για ενημερώσεις, δεν θέλετε να ξεχωρίζει την ίδια φωτογραφία σε Raw και σε JPEG (πέραν που είπαμε να μην το κάνετε) και δεν θέλετε να κάνει προειδοποιητικό ήχο όταν τελειώνει η εισαγωγή ή η εξαγωγή φωτογραφιών.

Από τη δεύτερη σελίδα (Presets) επιλέξτε την εντολή να κάνει το πρόγραμμα ανάμιξη από μόνο του όταν για πρώτη φορά του δίνετε εντολή να μετατρέψει σε ασπρόμαυρη μια φωτογραφία σας. Το κάνει πολύ καλά και σας βοηθάει να πάρετε μια σωστή ιδέα και μετά μπορείτε πάντα να την τελειοποιήσετε. Στην τρίτη σελίδα (External Settings) βάλτε με τη σειρά τόσο στο πάνω τμήμα όσο και στο κάτω τα εξής: PSD (είναι το αρχείο που χρησιμοποιεί το Photoshop, αλλά θαυμάσια μπορείτε να βάλετε και TIFF), sRGB, 8bits (ακόμα όμως και 16) και 240 (ή και 300).

Στην τέταρτη σελίδα (File Handling) γράψτε με τη σειρά τα εξής: DNG, Camera Raw και πλάι το μεγαλύτερο νούμερο, Full Size και επιλέξτε το Embed (αυτό σημαίνει να διατηρεί και το αρχείο Raw τής μηχανής που έχετε ακόμα και αν τα έχετε μετατρέψει σε DNG). Στην πραγματικότητα το μέγεθος των Previews (αυτό που διαλέξαμε Full Size) δεν παίζει και μεγάλο ρόλο για το Lightroom διότι το πρόγραμμα έχει δικό του τρόπο κατά την εισαγωγή των φωτογραφιών για να φτιάχνει τα Previews. Στη συνέχεια αφήστε κενά τα δύο τετραγωνάκια και ως προς τα άλλα τρία, το πρώτο δεν έχει σημασία τι θα επιλέξετε, στο δεύτερο Underscore και στο τρίτο επιλέξτε Leave As-Is. Τέλος, κάτω-κάτω επιλέξτε έναν αριθμό 10 GB. Και αν έχετε πολύ μεγάλο σκληρό δίσκο, ακόμα μεγαλύτερο από 10. Έτσι θα επιταχύνετε τη λειτουργία του προγράμματος.

Στην τελευταία σελίδα (Interface) στα End Marks επιλέξτε None και έτσι θα φύγει και η χαζή διακόσμηση στο αριστερό μπροστινό Panel (εκτός και αν προτιμάτε κάποια από αυτές που προτείνει). Δεξιά επάνω αφήστε το Default (εκτός αν θέλετε μικρότερα ή μεγαλύτερα γράμματα). Τα δύο κάτω να μείνουν και αυτά στο Default (αφορούν το σκοτείνιασμα της οθόνης με το L). Τα από κάτω και το Main και το Secondary Window να γίνουν Dark Gray (αφορά το φόντο των φωτογραφιών) και τα από κάτω None (αφορά την ενδεχόμενη υφή του φόντου). Στο κομμάτι των Keywords επιλέξτε να χωρίζονται οι λέξεις-κλειδιά με Comma και διαλέξτε το τετραγωνάκι που λέει να συμπληρώνει τις λέξεις-κλειδιά που ήδη έχετε, γιατί αυτό είναι κάτι που επιταχύνει σημαντικά τη διαδικασία. Στο Filmstrip (δηλαδή στο κάτω Panel) επιλέξτε τα Show badges, Show stack counts και Show photos on Navigator. Στο τέλος υπάρχει μια επιλογή για να ζουμάρει η φωτογραφία πάντοτε στο κέντρο της (και από κει να την κινούμε για να βλέπουμε το υπόλοιπο). Μάλλον είναι καλύτερα να μείνει ατσεκάριστη η επιλογή, ώστε να μπορούμε να βλέπουμε ζουμαρισμένο εκείνο το μέρος της φωτογραφίας που επιλέξαμε να ζουμάρουμε.

στ) Catalog Settings (Ρυθμίσεις καταλόγου)
Η επόμενη σειρά ρυθμίσεων που πρέπει να φροντίσουμε είναι το Catalog Settings όπου πηγαίνουμε είτε από την πρώτη σελίδα των Preferences είτε από το Edit. Εδώ στην πρώτη σελίδα (General) το μόνο που χρειάζεται να διαλέξουμε είναι κάθε πότε θα κάνει Back up στον κατάλογο (προσοχή: στον κατάλογο, όχι στις φωτογραφίες). Μια φορά την εβδομάδα όταν πάτε να κλείσετε το πρόγραμμα είναι μια καλή λύση. Αν εκείνη την ώρα δεν έχετε χρόνο να περιμένετε, μπορείτε να επιλέξετε Skip και το κάνει την επόμενη φορά. Όταν μαζευτούν αρκετά Back up πηγαίνετε στον Γονικό Φάκελο και διαγράψτε τα παλαιότερα για να μην επιβαρύνεται η μνήμη.

Στη δεύτερη σελίδα (File Handling) επιλέξτε στο πρώτο ένα νούμερο λίγο μεγαλύτερο από την οθόνη που χρησιμοποιείτε. Επειδή οι περισσότερες πλέον είναι HD μάλλον το μεγαλύτερο νούμερο είναι το ενδεικνυόμενο. Αν τυχόν η οθόνη σας είναι ακόμα μεγαλύτερη, το Lightroom θα επιλέγει μόνο του το 1:1. Στο δεύτερο το High και στο τρίτο το Never και στην τελευταία σελίδα (Metadata) επιλέξτε τα δύο πρώτα μόνον. Αν τσεκάρετε και το τρίτο, τότε όλες οι πληροφορίες (τα Metadata δηλαδή) θα συνοδεύουν τις φωτογραφίες σας και σε άλλα προγράμματα, κάτι που δεν υπάρχει λόγος να γίνεται για όλες και αυτόματα. Αν πάλι θέλετε να ενσωματωθούν οι πληροφορίες αυτές, μπορείτε να το επιλέξετε κατά περίπτωση από την ετικέτα Metadata (πάνω-πάνω στο Library) και να διαλέξετε την εντολή Save Metadata to File.

ζ) View Options (Επιλογές Επισκόπησης)
Υπάρχει ακόμα μία κατηγορία προτιμήσεων τα View Options από τον φάκελο View. Στην πρώτη σελίδα (Grid View) διαλέξτε τα λίγο πιο μεγάλα εικονίδια του Grid, αυτά που ονομάζονται Expanded, και επιλέξετε αριστερά επάνω να φαίνονται τα Extras. Από τα υπόλοιπα διαλέξτε και τα τρία. Το πρώτο για να δείχνει τα στοιχεία που αναφέρει μόνο όταν το ποντίκι πάει επάνω σε μια Thumbnail φωτογραφία και όχι συνέχεια (όταν είναι Compact cells). To Tint grid cells γιατί βοηθάει να βλέπετε χρωματισμένα τα κελιά όταν χρησιμοποιείτε χρωματικές επιλογές των φωτογραφιών. Και το τελευταίο για να σας θυμίζει τι είναι το κάθε σημάδι που εμφανίζεται στο Thumbnail, όταν ακουμπάτε επάνω του τον κέρσορα.

Πιο κάτω τσεκάρετε μόνο το Thumbnail Badges, διότι μας δίνει διάφορες χρήσιμες πληροφορίες για τις φωτογραφίες. Όπως αν η φωτογραφία είναι σε μία ή περισσότερες συλλογές (με κλικ επάνω στο εικονίδιο μαθαίνουμε σε ποιες συλλογές βρίσκεται). Ή αν η φωτογραφία έχει λέξεις-κλειδιά (με κλικ επάνω στο εικονίδιο ανοίγει το Keywording). Ή αν η φωτογραφία είναι κροπαρισμένη (με κλικ επάνω στο εικονίδιο ανοίγει το Cropping). Ή αν η φωτογραφία έχει υποστεί τονική επεξεργασία (με κλικ επάνω στο εικονίδιο ανοίγει το Develop Module). Επίσης, βλέπουμε αν η φωτογραφία είναι Virtual Copy.

Μετά θα πάτε στα Expanded Cell Extras (αφού αυτά έχετε προτιμήσει) και θα διαλέξετε τι να βλέπετε στα Thumbnails του Grid. Από τις πολυάριθμες επιλογές ως πιο χρήσιμες θεωρώ το Folder (τον φάκελό τους στον κατάλογο), το Extension (για να ξέρετε αμέσως αν είναι DNG ή JPEG), τις Cropped dimensions (τις διαστάσεις δηλαδή σε Pixels μετά το ενδεχόμενο ξανακαδράρισμα) και, φυσικά, το όνομα αρχείου (File Name). Τέλος, κάτω- κάτω, μπορείτε να διαλέξετε να βλέπετε (ή όχι) τις αξιολογήσεις (αστεράκια, χρώματα) και τα σημάδια για περιστροφή της εικόνας (Rotation).

Στη δεύτερη σελίδα των View Options (Loupe View) επιλέγουμε τι πληροφορίες θέλουμε να βλέπουμε όταν μεγεθύνεται η κάθε φωτογραφία. Μας δίνονται δύο δυνατότητες (Info1 και Info2) με τρεις πληροφορίες για την καθεμιά. Προτείνω στο Info1 να επιλεγούν: File Name - Copy Name - File Extension, και στο Info2: Cropped Dimensions - Common Photo Settings - Camera Model. Οι επιλογές που αναφέρονται στο πότε να φαίνονται αυτές οι πληροφορίες να μείνουν κενές. Ο λόγος είναι ότι δεν θα μας ενοχλούν με την παρουσία τους αν δε τις θέλουμε, αν όμως προς στιγμή θέλουμε να τις συμβουλευτούμε, μπορούμε να πατήσουμε το I (από το Information) μία φορά για να δούμε το Info1, άλλη μία για να δούμε το Info2 και άλλη μία για να σβήσει.

η) Import (Εισαγωγή φωτογραφιών)
Στο κάτω σημείο του αριστερού Panel του Library υπάρχουν δύο επιλογές με την ονομασία Import και Export. Για να εισαγάγουμε επομένως φωτογραφίες στον κατάλογο, όπως λόγου χάριν τις αρχικές φωτογραφίες από τον Γονικό Φάκελο, πρέπει να ενεργοποιήσουμε την εντολή Import και να ακολουθήσουμε τις οδηγίες της. Διευκρινίζω και πάλι ότι όταν λέμε εισαγωγή δεν εννοούμε την πλήρη φωτογραφία (αυτή παραμένει με τον όγκο της στον Γονικό Φάκελο), αλλά μόνον την «εικόνα» της, ώστε ο κατάλογος να μπορεί να πηγαίνει να τη βρίσκει στον σκληρό δίσκο και να προσθέτει στη σωστή θέση τα στοιχεία της (λέξεις-κλειδιά, όνομα αρχείου, στοιχεία επεξεργασίας κλπ.).

Αν ανοίξουμε το παράθυρο του Import, που μοιάζει πολύ με την εικόνα του Library, θα δούμε την εξής δομή και τα εξής στοιχεία: Ένα παράθυρο στον μεγάλο κεντρικό χώρο όπου εμφανίζονται οι υποψήφιες για εισαγωγή φωτογραφίες, ένα αριστερό Panel που έχει σχέση με την πηγή (Source) των φωτογραφιών, ένα κεντρικό άνω Panel που έχει σχέση με την ενέργεια που θα κάνουμε και ένα δεξιό που έχει σχέση με τον προορισμό (Destination) των φωτογραφιών. Κάτω αριστερά έχει ένα βελάκι που μας δίνει τη δυνατότητα να περιορίσουμε τα στοιχεία της κάρτας και να μικρύνει έτσι το μέγεθος. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να το κάνουμε. Δεν θα πάθουμε και τίποτα να έχουμε όλες τις επιλογές ανοικτές. Στο κάτω τμήμα υπάρχει ένα Toolbar με επιλογές Grid Loupe και Loupe View, Thumbnail Size και Sorting (με λίγες επιλογές). Αν διαλέξουμε το Loupe View για να βλέπουμε μεγάλες φωτογραφίες, θα καθυστερεί λίγο το φόρτωμα και θα πρέπει για κάθε μία να επιλέγουμε είτε με το πλήκτρο P να συμπεριληφθεί είτε με το X να αποκλειστεί η συγκεκριμένη φωτογραφία από την εισαγωγή. Ίσως λοιπόν είναι απλούστερο να εισαχθούν όλες και μετά από το Grid να επιλεχθούν και να απαλειφθούν όσες είναι για απόρριψη.

Η πηγή είτε θα είναι σε κάποιο σκληρό δίσκο (τον D με τα αρχεία μας, ή κάποιον άλλον συνδεδεμένο, αλλά ποτέ στον C με το λειτουργικό και τα προγράμματα), ή σε κάποιο κινητό αποθηκευτικό μέσο (στικάκι, δισκάκι, DVD, κάρτα μνήμης) και μέσα εκεί σε κάποιο φάκελο. Αν δεν το δούμε να αναγράφεται, θα πρέπει να πάμε εκεί που λέει (πάνω αριστερά) Select a source (επιλέξτε μια πηγή) και να κάνουμε Browsing μέχρι να καταλήξουμε στον φάκελο των φωτογραφιών. Πατώντας το Select a source παρατηρούμε ότι κρατάει τις πιο τελευταίες πηγές που χρησιμοποιήσαμε, έτσι ώστε αν χρησιμοποιούμε μία συχνά να τη βρίσκουμε εκεί.

Οι ενέργειες που μπορούμε να κάνουμε είναι βασικά τρεις: να αντιγράψουμε, να μετακινήσουμε, να προσθέσουμε (Copy, Move, Add). Υπάρχει και μία επιλογή που μας δίνει τη δυνατότητα να κάνουμε αντιγραφή και ταυτόχρονα να μετατρέψουμε τα Raw αρχεία μας σε DNG. Επειδή έτσι κι αλλιώς όμως υπάρχει ανά πάσα στιγμή αυτή η δυνατότητα στο Lightroom, δεν βλέπω γιατί πρέπει να γίνεται μέσα στη φασαρία της εισαγωγής των φωτογραφιών. Υπάρχει σχετική εντολή μετατροπής στην ετικέτα Library πάνω αριστερά (Convert Photo to DNG), όπου με την επιλογή της ανοίγει παράθυρο με πολύ σαφείς και κατανοητές εντολές. Επιστρέφοντας στη διαδικασία εισαγωγής πατάμε πάνω στην κάθε εντολή (Copy, Move, Add) και βλέπουμε να αναγράφεται από κάτω αναλυτικά η διαδικασία. Συνήθως αυτό που θα κάνουμε θα είναι Copy. Αν μάλιστα οι φωτογραφίες βρίσκονται σε κάρτα μνήμης, μόνο η επιλογή Copy επιτρέπεται από το πρόγραμμα για να προστατέψει την κάρτα. Με το Copy αντιγράφονται οι φωτογραφίες στον Γονικό Φάκελο από τον φάκελο κάποιου αποθηκευτικού μέσου και προστίθενται στον κατάλογο. Αυτή θα είναι η βασική μας ενέργεια. Μετά, αφού βεβαιωθούμε ότι μπήκανε και αν βεβαίως θέλουμε, μπορούμε να τις σβήσουμε από το αρχικό αποθηκευτικό μέσο. Το Add θα το χρειαστούμε μόνο την πρώτη φορά, αν έχουμε περάσει όλες μας τις φωτογραφίες στον Γονικό Φάκελο και θέλουμε να ενημερώσουμε για πρώτη φορά τον κατάλογο. Η εντολή τότε είναι να προστεθούν οι φωτογραφίες στον κατάλογο χωρίς να αλλάξουν θέση. Αν όμως για παράδειγμα ξεκινούσαμε από τα διάφορα σημεία του σκληρού μας δίσκου να φορτώνουμε τις φωτογραφίες στο Lightroom, τότε θα διαλέγαμε το Move διότι θα θέλαμε να μεταφερθούν σε νέο τόπο (στον Γονικό Φάκελο) και να προστεθούν στον κατάλογο.

Η πιο καθαρή όμως και ασφαλής διαδικασία για την πρώτη εισαγωγή φωτογραφιών στο Lightroom είναι η ακόλουθη:

Πριν από όλα να αντιγράψουμε όλες τις φωτογραφίες μας στον Γονικό Φάκελο και αφού βεβαιωθούμε ότι αντιγράφτηκαν, τότε και μόνον τότε να τις σβήσουμε από τους διάφορους φακέλους όπου τις είχαμε πριν. Επιλέγοντας (από το Import) τον Γονικό Φάκελο να μην ξεχάσουμε να επιλέξουμε και την εντολή Include Subfolders ώστε να μπουν και όλοι οι υποφάκελοι. Δεύτερον, να επιλέξουμε Add στο Import του Lightroom, που σημαίνει να προστεθούν στον κατάλογο χωρίς να μεταφερθούν. Και πράγματι δεν θέλουμε να μεταφερθούν αφού ο Γονικός Φάκελος όπου τις βάλαμε θέλουμε να είναι και η παντοτινή τους βάση. Από κει και ύστερα για όποιες φωτογραφίες προσθέτουμε θα επιλέγουμε το Copy, δηλαδή να αντιγράφονται οι φωτογραφίες στον Γονικό Φάκελο και να προστίθενται στον κατάλογο. Αν θέλουμε να σβήσουμε τις φωτογραφίες από κει που τις πήραμε, θα το κάνουμε εκ των υστέρων και αφού βεβαιωθούμε ότι έχουν φορτωθεί όλες χωρίς προβλήματα.

Μένει όμως να δώσουμε εντολή στο δεξιό Panel του Import για τον προορισμό των φωτογραφιών. Πού θα πάνε δηλαδή και με ποιες ενδεχομένως προσθήκες. Το δεξιό Panel έχει μια σειρά από σετ εντολών. Ας τα εξετάσουμε ένα προς ένα. Η πρώτη επιλογή του πρώτου σετ (File Handling) έχει σχέση με το μέγεθος των Previews, των φωτογραφιών δηλαδή που διαλέγουμε και μεγεθύνουμε στην οθόνη. Αν επιλέξουμε το 1:1, που προσωπικά προτιμώ, αργούν λίγο περισσότερο όταν τις φορτώνουμε για πρώτη φορά στον κατάλογο και τον επιβαρύνουν με μεγαλύτερο βάρος στη μνήμη, αλλά μετά ανοίγουν αμέσως και διατηρούν τον έλεγχο της ευκρίνειας και της μείωσης του οπτικού θορύβου. Επομένως το μόνο τους μειονέκτημα είναι ο όγκος μνήμης που καταλαμβάνουν. Με τα μεγέθη όμως των σημερινών σκληρών δίσκων κάτι τέτοιο δεν πρέπει να αποτελεί πρόβλημα.

Η δεύτερη επιλογή (Do not import suspected duplicates) είναι πολύ χρήσιμη σε περίπτωση που φορτώνουμε φωτογραφίες από κάποια πηγή που έχει και άλλες τις οποίες πιθανόν έχουμε ξαναφορτώσει (π.χ. μια κάρτα μνήμης που ξεχάσαμε να αδειάσουμε). Αν επιλέξουμε να μην φορτώνει τις ίδιες φωτογραφίες, τότε όταν οι φωτογραφίες που πρόκειται να φορτωθούν ανοίξουν στον κεντρικό χώρο της οθόνης, θα παρατηρήσουμε ότι οι παλαιές ανάμεσά τους δεν είναι τσεκαρισμένες και μάλιστα είναι και πιο αχνές. Αυτές από μόνες τους θα εξαιρεθούν. Το πρόγραμμα συγκρίνει τις φωτογραφίες με βάση το όνομα αρχείου, την ημερομηνία και το μέγεθος. Η τρίτη επιλογή (Make a second copy) εμφανίζεται αν επιλέξουμε το Copy ή το Move, αλλά μάλλον δεν υπάρχει λόγος να τσεκαριστεί. Αν χρειάζεστε αντίγραφα, ας τα κάνετε αργότερα με ξεχωριστή απόφαση.

Το επόμενο σετ εντολών αφορά τη μετονομασία (Rename). Συνήθως (πλην ειδικών εξαιρέσεων) δεν υπάρχει λόγος να δίνετε νέα ονομασία από δω. Υπάρχει πάντα η ευχέρεια να το κάνετε μετά την εισαγωγή τους. Αν πάντως τις μετονομάσετε, θα το κάνετε με το ίδιο όνομα για όλες και αυτομάτως θα δοθεί αύξων αριθμός.

Το τρίτο σετ εντολών αναφέρεται στη δυνατότητα να δώσουμε σε όλες τις φωτογραφίες χαρακτηριστικά κοινής επεξεργασίας (π.χ. να γίνουν όλες ασπρόμαυρες). Κάτι τέτοιο όμως δεν είναι σώφρων και σκόπιμο. Δεν είναι όμως καθόλου άσκοπο να δώσουμε μια-δυο λέξεις-κλειδιά σε όλες τις φωτογραφίες από την εισαγωγή τους. Αν λόγου χάριν είναι όλες στο ίδιο μέρος τραβηγμένες ή αν όλες περιλαμβάνουν το ίδιο πρόσωπο.

Και φτάνουμε στο πιο κρίσιμο σετ εντολών, αυτό που ορίζει τον προορισμό. Προφανώς προορισμός θα είναι πάντα ο Γονικός Φάκελος στον σκληρό δίσκο όπου τον έχουμε βάλει. Και αν τον έχουμε βάλει στον δίσκο του υπολογιστή μας, τότε θα είναι μαζί με τα υπόλοιπα αρχεία μας στον δίσκο D. Και από τον Γονικό Φάκελο θα διαλέξουμε τον υποφάκελο που προτιμούμε. Όταν βάζουμε νέες φωτογραφίες, καλό είναι να επιλέγουμε στην αρχή του σετ με τον τίτλο Destination την πρώτη εντολή που μας λέει να τις βάλει σε έναν ακόμα υποφάκελο. Έτσι οι νεοεισαγόμενες φωτογραφίες θα μπουν σε έναν δικό τους υποφάκελο, αφενός για να βεβαιωθούμε ότι μπήκαν και αφετέρου για να σκεφτούμε μήπως θέλουμε να σβήσουμε καμία. Μετά μπορούμε να τις ενσωματώσουμε στους υπάρχοντες φακέλους και να σβήσουμε αυτόν τον προσωρινό υποφάκελο. Το όνομα του προσωρινού αυτού υποφακέλου μπορεί να είναι οτιδήποτε πρόχειρο. Ο υποφάκελος αυτός θα εμφανιστεί αμέσως στο δεξί Panel του Import στη θέση που επιλέξαμε (ώστε εύκολα να μπορούμε να το ελέγξουμε) αλλά με πλάγια γράμματα διότι ακόμα δεν υπάρχει πραγματικά όπως οι υπόλοιποι. Επίσης, θα επιλέξουμε στο αμέσως πιο κάτω τετράγωνο η εισαγωγή να γίνει σε έναν φάκελο και όχι σε περισσότερους με βάση την ημερομηνία. Αν μάλιστα οι φωτογραφίες που θα αντιγράψουμε βρίσκονται σε περισσότερους υποφακέλους προκύπτει και μία νέα δυνατότητα (παράλληλα με τις εντολές «Με βάση την ημερομηνία» και «Σε ενιαίο φάκελο») που λέει «Με βάση τους αρχικούς φακέλους», οπόταν μεταφέρονται με τη διάταξη που είχαν στο φάκελό τους. Να σημειωθεί εν προκειμένω κάτι σημαντικό: το Lightroom δεν βλέπει μεμονωμένες φωτογραφίες παρά μόνον φακέλους που έχουν μέσα φωτογραφίες. Αν για παράδειγμα έχουμε μια φωτογραφία μόνη της στο Desktop, δεν θα μπορέσουμε να την εισαγάγουμε παρά μόνον αν τη βάλουμε μέσα σε ένα Folder.

Αν επιλέξουμε την εντολή Add (πάνω-πάνω), όπως θα κάνουμε την πρώτη φορά που θα φορτώσουμε ολόκληρο τον Γονικό Φάκελο, θα διαπιστώσουμε ότι εξαφανίζεται το σετ εντολών Destination. Και είναι λογικό, δεδομένου ότι δεν θα μεταφερθούν κάπου αυτές οι φωτογραφίες. Θα παραμείνουν στον Γονικό Φάκελο και απλώς θα φορτωθούν στον κατάλογο. Η μόνη μας επιλογή μπορεί να είναι το 1:1 Preview.

Ανακεφαλαιώνοντας σχετικά με την πρώτη φορά:
α) Φορτώνουμε όλες τις φωτογραφίες που έχουμε σε έναν Γονικό Φάκελο, που δημιουργούμε είτε στον δίσκο του υπολογιστή μας είτε σε ένα εξωτερικό σκληρό δίσκο. Στον Γονικό Φάκελο δίνουμε ένα όνομα (π.χ. Photos και το όνομά μας).
β) Ανοίγουμε το Lightroom και επιλέγουμε από το File την εντολή New Catalog.
γ) Στο παράθυρο που ανοίγει κάνουμε Browsing για να πάμε στον Γονικό Φάκελο και να δώσουμε όνομα στο Folder του καταλόγου (π.χ. το όνομά μας και τη λέξη Catalog).
δ) Με το OK ολοκληρώνεται η διαδικασία και ανοίγει ο νέος κατάλογος. Αμέσως μας ζητάει να κάνουμε Import τις νέες φωτογραφίες.
ε) Πατάμε το Import αριστερά κάτω και μόλις ανοίξει η κάρτα εισαγωγής επιλέγουμε επάνω το Add.
στ) Επιλέγουμε αριστερά τον Γονικό Φάκελο (μαζί με την εντολή Include Subfolders) και ενδεχομένως δεξιά το 1:1. Δεν υπάρχει τίποτα άλλο να επιλέξουμε.
ζ) Πατάμε το Import κάτω δεξιά στην Κάρτα Εισαγωγής και η διαδικασία ολοκληρώνεται.

Στο κάτω τμήμα της Κάρτας Εισαγωγής υπάρχουν οδηγίες για να φτιάξει ο χρήστης ένα Preset ώστε να μη χρειαστεί να ξανακάνει αυτή τη διαδικασία, αλλά απλώς κάθε φορά να επικαλείται αυτό το Preset και να πατάει το Import. Επειδή η διαδικασία είναι και κρίσιμη και εύκολη θα προτιμούσα ο χρήστης να δείχνει κάθε φορά λίγη προσοχή και να το ξανακάνει επιλέγοντας όσα (λίγα) απαιτούνται.

Με κάθε ενέργεια που εντελλόμαστε το Lightroom να πραγματοποιήσει (π.χ. εισαγωγή, εξαγωγή, μεταφορά, μετονομασία κλπ.) ανοίγει μια μικρή μπάρα πάνω στην κορυφή του αριστερού Panel, και μας δείχνει την εξέλιξη της ενέργειας. Αν προσθέσουμε και δεύτερη και τρίτη ενέργεια, ανοίγουν αντίστοιχες μικρές μπάρες από κάτω από την πρώτη. Για να σταματήσουμε μια ενέργεια αρκεί να πατήσουμε το Χ στα δεξιά της. Για να δούμε την εξέλιξη της κάθε επόμενης ενέργειας μπορούμε να πατήσουμε το μικρό τριγωνάκι αριστερά.

θ) Διαχείριση φακέλων στο Lightroom

Μπορούμε να κάνουμε ό,τι τροποποιήσεις θέλουμε στους φακέλους των φωτογραφιών μας στο Lightroom και όλες οι τροποποιήσεις μεταφέρονται αυτομάτως στον Γονικό Φάκελο. Γι' αυτό και δεν χρειάζεται (εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων) να ξανανοίξουμε αυτόν τον αρχικό φάκελο. Οι διεργασίες πάνω στους φακέλους μπορεί να είναι οι εξής:

α) Να κάνουμε έναν νέο υποφάκελο σε έναν υπάρχοντα φάκελο και να τον ονομάσουμε (με δεξί κλικ πάνω στο Folder και «Create Folder Inside...»).
β) Να μετονομάσουμε έναν φάκελο (με δεξί κλικ πάνω στο Folder και «Rename»).
γ) Να αφαιρέσουμε έναν φάκελο (με δεξί κλικ πάνω στο Folder και «Remove»).

δ) Να μεταφέρουμε το περιεχόμενο ενός φακέλου σε έναν άλλο. Επιλέγουμε με Control+A το σύνολο των φωτογραφιών και με Drag and drop τις οδηγούμε στον άλλον. Στο παράθυρο που ανοίγει επιλέγουμε Move.
ε) Αν γίνει κάποια τροποποίηση απευθείας σε ένα από τα Folders του Γονικού Φακέλου και θέλουμε να ενημερωθεί και ο κατάλογος, επιλέγουμε στο Lightroom το ομώνυμο Folder, κάνουμε δεξί κλικ και «Synchronize Folder». Ακολουθούμε τις οδηγίες.

στ) Αν ο φάκελος περιλαμβάνει υποφακέλους, τότε έχει αριστερά ένα βελάκι, με το οποίο κρύβουμε ή αποκαλύπτουμε τους υποφακέλους.

ι) Διαχείριση φωτογραφιών στο Grid

Στο Grid εμφανίζονται όλα τα Thumbnails των φωτογραφιών κάθε επιλεγμένου Folder. Μια μπάρα στα δεξιά μάς επιτρέπει να σκρολάρουμε ψάχνοντας. Για να επιταχύνουμε το ψάξιμο μπορούμε σε οποιοδήποτε σημείο της μπάρας να πατήσουμε κλικ μαζί με Control και να μεταβούμε αμέσως εκεί.

Για να αλλάξουμε τη θέση φωτογραφιών στο Grid μετακινούμε μία μεμονωμένη ή και ομάδα φωτογραφιών, τις οποίες επιλέγουμε όπως συνήθως (με κλικ και Control, ή Shift και δεύτερο κλικ) και με Drag and drop την/τις μεταφέρουμε στο σημείο που θέλουμε. Προσοχή: να «πιάνουμε» τις φωτογραφίες με τον κέρσορα από το σώμα και όχι από τα περιθώρια. Επίσης, αν οι φωτογραφίες που μετακινούμε δεν είναι στο τελευταίο Folder της πυραμίδας, αν δηλαδή υπάρχουν υποδεέστερα ή ισότιμα άλλα Folder, δεν μπορεί να γίνει μετακίνηση, διότι το πρόγραμμα δεν ξέρει σε ποιον υποφάκελο βρίσκεται αυτή η φωτογραφία. Στην περίπτωση αυτή πρέπει από την ετικέτα Library να αποεπιλέξουμε την εντολή Show photos in subfolders (ώστε να μη συμπεριλαμβάνονται στον υπερ-φάκελο οι φωτογραφίες των υπο-φακέλων), και να μπορέσουμε να μετακινήσουμε τις φωτογραφίες. Όσο σέρνουμε την ή τις φωτογραφίες με το ποντίκι βλέπουμε ανάμεσα σε κάθε δυο φωτογραφίες να εμφανίζεται μια μαύρη σχισμή. Σημάδι ότι η μετακίνηση πραγματοποιείται. Σε μια από αυτές τις σχισμές θα αφήσουμε την ή τις φωτογραφίες να «πέσουν» στη νέα τους θέση.

Μεγάλη προσοχή πρέπει να δοθεί στις επιλογές και αποεπιλογές φωτογραφιών διότι τα λάθη είναι εύκολα και μπορεί, δυστυχώς, και μοιραία. Τα Shortcuts για επιλογές και αποεπιλογές φωτογραφιών είναι τα εξής:
α) Με κλικ πάνω σε μια φωτογραφία αυτή ασπρίζει και γίνεται ενεργή. Με την προσθήκη και άλλων φωτογραφιών, αυτές γίνονται λίγο λιγότερο άσπρες από την πρώτη την ενεργή (ελαφρώς γκρι). Αυτό σημαίνει ότι αν είμαστε σε οποιαδήποτε επιλογή εκτός Grid, π.χ. Survey, Compare, Loupe, ό,τι κάνουμε θα επηρεάσει μόνον την ενεργή φωτογραφία. Ή ότι αν θέλουμε να συγχρονίσουμε τις φωτογραφίες μεταξύ τους, οι πληροφορίες από την ενεργή θα περάσουν και στις υπόλοιπες επιλεγμένες.
β) Με κλικ σε μια μη επιλεγμένη φωτογραφία αποεπιλέγονται όλες οι προηγούμενες. Με κλικ όμως στο σώμα της φωτογραφίας (δηλ. στο «ψαχνό», στο θέμα, στο Thumbnail) μιας από τις ήδη επιλεγμένες, αλλά όχι ενεργής, αυτή παίρνει απλώς τη θέση της ενεργής, χωρίς να αποεπιλεγούν οι άλλες. Για να ακυρωθεί η επιλογή όλων των επιλεγμένων και να απομείνει αυτή στην οποία κάναμε το κλικ, θα πρέπει το κλικ αυτό να γίνει στο περιθώριο της φωτογραφίας.
γ) Με Control και κλικ προσθέτουμε φωτογραφίες.
δ) Με Shift και δεύτερο κλικ διαλέγουμε σειρά φωτογραφιών.
ε) Με Control και Α διαλέγουμε όλες τις φωτογραφίες.
στ) Με Control και D αποεπιλέγουμε τις φωτογραφίες.
ζ) Μέσου του Edit και επιλέγοντας το]ην εντολή Invert selection αντιστρέφουμε την επιλογή και οι επιλεγμένες αποεπιλέγονται, ενώ αυτομάτως επιλέγονται οι πρώην μη επιλεγμένες.
η) Καλού κακού πάνγτως όταν πρόκειται να κάνουμε μια σημαντική ενέργεια (π.χ. Delete) ας πατάμε πρώτα το Control+D για να μην παρασύρουμε και φωτογραφίες που έμειναν από λάθος επιλεγμένες.

Με Control+Ζ (γενικός κανόνας στο Lightroom) κάνουμε Undo και μπορούμε να επαναλάβουμε την κίνηση επ' άπειρον για συνεχή Undo. Με Control+Υ κάνουμε Redo.

Όπου και αν είμαστε μέσα στο Lightroom πατώντας το πλήκτρο G (από τη λέξη Grid) επανερχόμαστε στο Library και στο Grid.

Για να αφαιρέσουμε μία ή περισσότερες φωτογραφίες, πρώτα την/τις επιλέγουμε και ύστερα με δεξί κλικ επιλέγουμε το Delete photo (ή photos). Το παράθυρο που θα ανοίξει για επικύρωση μας δίνει τη δυνατότητα είτε να την κάνουμε Delete from disk (δηλαδή μια για πάντα), είτε να την κάνουμε απλώς Remove (δηλαδή μόνο από τον κατάλογο). Όταν όμως έχουμε φτάσει στο Delete, ας είμαστε αποφασιστικοί και ας την διαγράψουμε πλήρως. Αν παρ' όλα αυτά την κάνουμε μόνο Remove και μετανιώσουμε, επανέρχεται με ένα Synchronize Folder. Αν τη διαγράψουμε πλήρως, πηγαίνει προσωρινά στο Recycle bin, από όπου μπορούμε να την ανακτήσουμε (με Open και Restore) υπό την προϋπόθεση ότι δεν το έχουμε αδειάσει. Επανέρχεται βέβαια στον Γονικό Φάκελο από όπου μπορούμε να την ανακτήσουμε με το Synchronize Folder.

Τέλος, εκτός από τη δυνατότητα της περιστροφής των φωτογραφιών με τα δύο βέλη της Rotation, υπάρχει και η δυνατότητα περιστροφής της φωτογραφίας ως καθρέφτης. Η σχετική εντολή βρίσκεται στην ετικέτα View κάτω-κάτω (Enable Mirror Image Mode). Η ίδια εντολή διαφορετικά (Flip Horizontal) υπάρχει και στην ετικέτα Photo με τον τίτλο Flip Vertical. Όπου έρχεται το πάνω κάτω. Η μόνη περίπτωση που μπορεί κανείς να φανταστεί ότι κάτι τέτοιο μπορεί να είναι χρήσιμο για έναν φωτογράφο είναι οι περιπτώσεις των αντανακλάσεων που συχνά έχουμε δει να παρουσιάζονται ανάποδα ως κανονικές καταγραφές.

Υπάρχει περίπτωση να εμφανιστεί πλάι σε μία ή όλες τις φωτογραφίες ένα ερωτηματικό. Αυτό σημαίνει ότι το πρόγραμμα βλέπει τον κατάλογο αλλά δεν βλέπει τις φωτογραφίες. Αν δεν βλέπει ούτε τον κατάλογο δεν έχει τι να ανοίξει και μας το λέει από το ξεκίνημα του προγράμματος. Αν όμως έχουν χαθεί οι φωτογραφίες αυτό μπορεί να σημαίνει δύο κυρίως πράγματα. Ή ότι ο σκληρός δίσκος με τον Γονικό Φάκελο δεν είναι συνδεδεμένος (οπόταν τον συνδέουμε), ή ότι μετακινήθηκαν φωτογραφίες εκτός Lightroom και τοποθετήθηκαν σε άλλη θέση. Πατώντας το ερωτηματικό δίνουμε εντολή να πάει το πρόγραμμα να τις εντοπίσει, πράγμα το οποίο κάνει ταχύτατα. Αρκεί οι φωτογραφίες να είναι συνδεδεμένες.

ια) Navigator - Zoom (Πλοηγός - Ζουμ)
Το Navigator (Πλοηγός) βρίσκεται στο πάνω-πάνω σημείο του αριστερού Panel του Library, μπορεί να μεγαλώνει ή να μικραίνει μαζί με όλο το Panel, όπως επίσης μπορεί να κρύβεται ή να εμφανίζεται μόνο αυτό με το βελάκι του, ή βεβαίως και με όλο το Panel. Είναι αρκετά χρήσιμο και μάλλον βολεύει να είναι ανοιχτό. Στο Navigator εμφανίζεται η φωτογραφία που επιλέγουμε στο Grid και η φωτογραφία πάνω στην οποία βρίσκεται ο κέρσορας στο Filmstrip.

Η πιο σημαντική συνεισφορά του Navigator είναι στο ζουμάρισμα της εικόνας. Η εικόνα που επιλέγουμε στο Grid ή στο Filmstrip με ένα κλικ μεγεθύνεται και καλύπτει το κεντρικό τμήμα της οθόνης (Loupe View). Την ίδια στιγμή το βελάκι του κέρσορα του ποντικιού μετατρέπεται σε λούπα (μεγεθυντικό φακό) με ένα συν στο κέντρο του. Με ένα δεύτερο κλικ επάνω της μεγεθύνεται ακόμα περισσότερο και βλέπουμε ένα μόνο τμήμα της. Την ίδια στιγμή η λούπα μετατρέπεται σε μικρή γροθιά με την οποία μπορούμε να σέρνουμε τη φωτογραφία για να βλέπουμε και τα υπόλοιπα τμήματά της. Παράλληλα πάνω στον Navigator ένα παραλληλόγραμμο μάς δείχνει μετακινούμενο ποιο ακριβώς τμήμα της φωτογραφίας (από το σύνολό της) βλέπουμε.

Στη γραμμή πάνω από την εικόνα του Navigator υπάρχει μια επιλογή βαθμών ζουμαρίσματος ως εξής: Fit (δηλαδή η φωτογραφία να χωράει ολόκληρη στα όρια του κεντρικού παραλληλόγραμμου της οθόνης). Fill (δηλαδή η φωτογραφία να φτάνει στα άκρα του ορίου - κάθετου ή οριζοντίου ανάλογα με την κατεύθυνσή της - του παραλληλόγραμμου). 1:1 (δηλαδή η φωτογραφία στο πραγματικό μέγεθος των Pixels της, οπόταν εμφανίζεται ένα μικρό τμήμα της). Και, τέλος, μια διαφορετική ακόμη μεγέθυνση που διαλέγουμε από μία κλίμακα επιλογών που μας αποκαλύπτεται πατώντας πάνω σε ένα βελάκι. Μια μεγέθυνση 2:1 είναι μια πολύ καλή αναλογία για ακόμα μεγαλύτερη φωτογραφία, χωρίς να αλλοιώνεται η εικόνα από εμφάνιση Pixels.

Το πρόγραμμα θυμάται ποια είναι η τελευταία επιλογή μας (π.χ. Fit και 1:1) και κάθε φορά που πατάμε τη λούπα και μετά τη μικρή γροθιά η μεγέθυνση αλλάζει ανάμεσα σε Fit και 1:1. Η ίδια εναλλαγή μπορεί να γίνει πατώντας το Spacebar. Αν θέλουμε να δούμε και τις τέσσερις μεγεθύνσεις διαδοχικά μέχρι και τη φάση του Grid, μπορούμε πατώντας Control+ (συν) για zoom-in και Control- (πλην) για zoom-out να έχουμε με κάθε πάτημα αυτή τη σειρά ξεκινώντας από το Grid: Control+ / Fit-Fill-1:1-2:1, Control- / 1:1-Fill-Fit-Grid. Όλες οι αλλαγές απεικονίζονται πάνω στην πλήρη φωτογραφία στο Navigator.

Αν θέλουμε πάλι μόνο προσωρινά να δούμε τη μεγέθυνση που έχουμε διαλέξει (1:1), μπορούμε να πατήσουμε και να κρατήσουμε πατημένο το αριστερό κλικ του ποντικιού είτε πάνω στην εικόνα είτε πάνω στο Navigator και μετά κρατώντας το πατημένο να κινήσουμε τον κέρσορα είτε πάνω στην εικόνα είτε πάνω στο Navigator για να δούμε διαφορετικά τμήματα της φωτογραφίας μεγεθυμένα. Αν αφήσουμε το ποντίκι η φωτογραφία επανέρχεται στο Fit.

Γενικώς εκεί που πατάμε το κλικ, αυτό το σημείο μεγεθύνεται. Εκτός αν στις αρχικές προτιμήσεις, στο Interface κάτω-κάτω έχουμε επιλέξει την εντολή να ανοίγει το ζουμάρισμα πάντα στο κέντρο της εικόνας.

ιβ) Ταξινόμηση φωτογραφιών και φακέλων

Για να αξιοποιηθούν πλήρως οι δυνατότητες του Lightroom πρέπει ο χρήστης αφενός να απαλλαγεί από μερικές εδραιωμένες συνήθειές του και αφετέρου να αφιερώσει λίγο χρόνο, ειδικά στην αρχή. Οι συνήθειες στις οποίες αναφέρομαι αφορούν τις ταξινομήσεις που βασίζονται στην πυραμιδοειδή λογική. Δηλαδή, έχουμε ένα Folder και ένα υπο-Folder και ένα υπο-υπο-Folder κ.ο.κ. Αν κάνουμε κάτι τέτοιο στο Lightroom, και αν μάλιστα έχουμε και πληθώρα φωτογραφιών, θα καταλήξουμε να έχουμε ένα τεράστιο δέντρο με Folders το οποίο θα σκρολάρουμε χωρίς τελειωμό. Επίσης, μερικές πληροφορίες που κάποτε θεωρούσαμε κορυφαίες, όπως είναι η ημερομηνία που τραβήχτηκαν οι φωτογραφίες, τώρα πια βρίσκονται ενσωματωμένες ψηφιακά μέσα στις φωτογραφίες μας ως Metadata και μπορούμε όποτε θέλουμε να τις ανασύρουμε με τη βοήθεια φίλτρων.

Από την άλλη πλευρά το Lightroom προσφέρει μια ανεκτίμητη βοήθεια, την οποία είναι αλήθεια δεν έχουμε συνηθίσει να αξιοποιούμε. Αυτή των Keywords, των λέξεων-κλειδιά. Τα Keywords βέβαια προϋποθέτουν ότι θα αφιερώσουμε κάποιο χρόνο στην αρχή για να μπορέσουμε μετά να αξιοποιήσουμε αυτή την πολύτιμη για μας βάση δεδομένων.

Στο σημείο αυτό πρέπει ο κάθε χρήστης να πάρει μερικές αποφάσεις και να οργανώσει τα Keywords με βάση το δικό του μυαλό, τον δικό του χαρακτήρα, τις δικές του εμμονές, ακόμα και τις δικές του υστερίες. Δεν μπορεί να υπάρξει γενικός κανόνας, όπως δεν υπάρχει κανόνας για το πώς κάποιος τακτοποιεί τα συρτάρια του ή τα χαρτιά του.

Με βάση αυτές τις σκέψεις θα πρέπει τα Folders που θα φτιάξουμε στο αριστερό Panel του Library να είναι τα λιγότερα δυνατά. Και κατά το δυνατόν χωρίς υπο-Folders. Από τη στιγμή που πολλαπλασιάζει κανείς τους υποφακέλους δημιουργεί ανάγκη για ακόμα περισσότερους. Άρα η λογική είναι: λίγοι φάκελοι και ό,τι χρειάζεται θα το βρίσκουμε με τη βοήθεια των Keywords.

Το Lightroom όμως μας δίνει μια πρόσθετη ευκολία. Μπορούμε να ψάξουμε τις φωτογραφίες που αναζητούμε ακόμα και με τη βοήθεια οποιοδήποτε κειμένου, είτε αυτό αφορά τις λεζάντες, είτε οτιδήποτε. Αν επομένως έχουμε ξεχάσει τη λέξη-κλειδί μπορούμε να πληκτρολογήσουμε κάποια λέξη που μας θυμίζει κάτι σχετικό με τη φωτογραφία και το πρόγραμμα θα μας τη βρει.

Η πρώτη μας επομένως δουλειά μόλις φορτώσουμε για πρώτη φορά τις φωτογραφίες μας θα είναι να φτιάξουμε τους βασικούς φακέλους μας, να τους δώσουμε τα ονόματα που θέλουμε και σιγά-σιγά να μεταφέρουμε τις φωτογραφίες μας σε αυτούς και να σβήσουμε τους άχρηστους φακέλους, όπως περιγράψαμε παραπάνω.

ιγ) Περί επιλογών και διαγραφών

Το τι και πώς διαλέγουμε και διαγράφουμε είναι ένα μεγάλο ζήτημα που ο κάθε φωτογράφος πρέπει να λύσει σύμφωνα με τις συνήθειές του και τον χαρακτήρα του. Προσωπικά έχω καταλήξει σε μερικούς κανόνες που εφαρμόζω στη δική μου φωτογραφική διαδικασία. Οι κάθε άλλο παρά υποχρεωτικοί αυτοί κανόνες είναι οι κάτωθι και τους παραθέτω ως δείγμα και όχι ως παράδειγμα και ακόμα λιγότερο ως υποχρέωση.

α) Πριν από όλα δεν ισχύει ο σεβασμός που είχαμε καλλιεργήσει απέναντι στα αρνητικά και στα κοντάκτ μας. Τα συρτάρια μας και οι θήκες των αρνητικών μας ήταν γεμάτα με φωτογραφίες στις οποίες δεν θα ρίχναμε ποτέ μια δεύτερη ματιά (και δικαίως). Τώρα πρέπει να κρατάμε εκείνες τις φωτογραφίες που παρουσιάζουν κάποιο έστω μικρό ενδιαφέρον.

β) Δεν μπορούμε να κρίνουμε οριστικά και για πάντα με την πρώτη ματιά πάνω στις φωτογραφίες μας, ειδικά αν αυτή η ματιά βρίσκεται χρονικά πολύ κοντά με τη λήψη.
γ) Οι φωτογραφίες που έχουν κάποιο ενδιαφέρον δεν είναι μόνον οι καλλιτεχνικές, αλλά μπορεί να είναι και οικογενειακές ή και επαγγελματικές. Πρέπει επομένως να φτιάξουμε ανάλογα Folders. Με την πρώτη επιλογή θα κατατάξουμε τις φωτογραφίες στον οικείο φάκελο με προτεραιότητα φυσικά στις φωτογραφίες καλλιτεχνικής αξίας.

δ) Η πρώτη επιλογή πρέπει πολύ εύκολα να καταλήξει στις απολύτως απορριπτέες, Σε αυτές που δεν υπάρχει λόγος να μας απασχολήσουν περισσότερο. Οι τεχνικές αδυναμίες όμως δεν πρέπει να μας επηρεάσουν διότι μπορεί να διορθωθούν σε μεγάλο βαθμό στη φάση της επεξεργασίας.
ε) Η δεύτερη επιλογή και διαγραφή πρέπει να εστιαστεί στις όμοιες. Σε αυτές δηλαδή που τραβήξαμε με σκοπό να βγει καλύτερη μια φωτογραφία. Πρέπει να πάρουμε απόφαση ποιες έχουν ενδιαφέρον και ποιες όχι. Και να διαλέξουμε αυτήν ή αυτές που, όπως λέγεται, «παίζουν».

στ) Με τα παραπάνω διαδοχικά Delete πρέπει να καταλήξουμε σε ένα σύνολο αξιοπρεπών φωτογραφιών και όχι αναγκαστικά αριστουργηματικών. Βλέποντας δηλαδή ως Slideshow τις φωτογραφίες μας να έχουμε την αίσθηση ότι βλέπουμε φωτογραφίες (προφανώς οι συντριπτικά περισσότερες θα είναι μέτριες), αλλά ούτε απόπειρες, ούτε σαφείς αποτυχίες. Το πάτημα του πλήκτρου Delete πρέπει δηλαδή να μας αφήνει αίσθηση ανακούφισης και όχι αμηχανίας. Να πρόκειται για ξεκαθάρισμα και όχι για αριστείο ή βραβείο. Να απαρνηθούμε την επιείκεια αλλά και την αυστηρότητα.

ζ) Οι φωτογραφίες επομένως που γλύτωσαν τον Καιάδα θα μείνουν μαζί μας για πάντα. Άλλοτε θα τις θεωρούμε καλύτερες και άλλοτε χειρότερες. Άλλοτε θα τις εντάσσουμε σε μια έκθεση και σε μια έκδοση και άλλοτε όχι. Δεν θα είμαστε αναγκαστικά υπερήφανοι για αυτές, αλλά σίγουρα δεν θα πρέπει και να ντρεπόμαστε. Και δεν υπάρχει κανένας λόγος να μας συντροφεύουν όλη τη ζωή αποτυχημένες απόπειρες φωτογραφιών με την ελπίδα ότι κάποτε στη διάρκεια του βίου μας θα αλλάξουν οι προτιμήσεις του κοινού ή οι δικές μας και οι πάλαι ποτέ «βάτραχοι» θα μετατραπούν σε «πρίγκηπες». Επομένως: αποφασιστικότητα χωρίς αυτοκτονικές διαθέσεις.

ιδ) Διακρίσεις, αξιολογήσεις

Η ευρέως διαδεδομένη συνήθεια (ειδικά στο διαδίκτυο) της ιεράρχησης των φωτογραφιών δεν με βρίσκει σύμφωνο. Και δεν κατανοώ το νόημά της. Η βασική διάκριση είναι μία (και όχι εύκολη): Φωτογραφίες ή Μη Φωτογραφίες. Όταν ξεκαθαρίσουμε αυτό, τα υπόλοιπα δεν έχουν νόημα. Προφανώς μερικές θα είναι καλύτερες από άλλες, αλλά ποιος ο λόγος να τις παρασημοφορήσω με διαφορετικά παράσημα. Αν μου ζητήσουν π.χ. για μια έκθεση είκοσι φωτογραφίες θα διαλέξω ανάμεσά τους εκείνες που θεωρώ καλύτερες για την περίσταση. Και ίσως μια άλλη φορά άλλες.

Κατά συνέπεια τα αστεράκια, οι σημαιούλες, και τα χρωματάκια του Lightroom δε με αφορούν. Ο μόνος λόγος που μπορεί να χρησιμοποιήσω ένα χρώμα είναι για να διαλέγω γρήγορα φωτογραφίες ανάμεσα σε πολλές που βλέπω. Αν πρέπει λόγου χάριν να διαγράψω φωτογραφίες ανάμεσα σε ένα σύνολο, αντί να κάνω κάθε φορά δεξί κλικ και Delete photo και Delete from disk, πατάω σε κάθε μία που θέλω να απομακρύνω το πλήκτρο 6 που αντιστοιχεί στο κόκκινο χρώμα και όταν τελειώσω επιλέγω από τα φίλτρα Attribute το κόκκινο και βλέπω μπροστά μου όλες τις επιλεγμένες φωτογραφίες. Τις ελέγχω γρήγορα άλλη μια φορά και μετά με ένα κλικ τις διαγράφω όλες.

ιε) Ψηφιοποίηση αρνητικών

Οι παλιοί φωτογράφοι που περνούν στην ψηφιακή τεχνολογία έχουν πολλές φωτογραφίες σε αρνητικά. Προφανώς δεν έχει κανένα νόημα να μην επωφεληθούν και αυτές από τις ευκολίες της νέας τεχνολογίας. Γι' αυτό πρέπει να κάνουμε πρώτα μια επιλογή (όχι υπερβολικά αυστηρή) στα κοντάκτ μας και να διαλέξουμε τις φωτογραφίες που έχουν κάποια καλλιτεχνική ή συναισθηματική αξία. Στη συνέχεια με ένα Film scanner (όχι κοινό Scanner) θα σκανάρουμε τα αρνητικά (χωρίς να τα διορθώσουμε μέσω Scanner) και θα εντάξουμε στη συλλογή μας στο Lightroom τις (θετικές) φωτογραφίες που θα προκύψουν, δίνοντάς τους ενδεχομένως και το Keyword «Αναλογική» ή κάτι παρόμοιο. Από κει και μετά θα τις αντιμετωπίσουμε ως κανονικές φωτογραφίες. Μόνο που δεν θα έχουν τις αυτονόητες πληροφορίες περί χρονολογίας κλπ., τις οποίες όμως μπορούμε να δώσουμε εμείς μέσω File names ή Keywords. Και φυσικά δεν θα πετάξουμε τα αρνητικά και τα κοντάκτ, αλλά θα τα αφήσουμε να κοιμούνται σε μερικά συρτάρια.

ιστ) Ψηφιοποίηση κοντάκτ

Αυτό όμως που σχεδόν κανείς δεν κάνει είναι την ψηφιοποίηση των κοντάκτ, η οποία μπορεί να αποβεί πολύ χρήσιμη. Οι περισσότεροι φωτογράφοι κατά το παρελθόν ακολουθούσαν τη σωστή πρακτική να κάνουν κοντάκτ (τυπώματα εξ επαφής) όλων των αρνητικών ενός φιλμ μικρού ή μεσαίου φορμά. Τα κοντάκτ αυτά έπαιρναν μια αρίθμηση που αναλογούσε στην αρίθμηση του φύλλου των αρνητικών του φιλμ.

Για να σκανάρουμε τα κοντάκτ μας και να τα περάσουμε και αυτά στο Lightroom, το ευκολότερο είναι να τα φωτογραφίσουμε με μια ψηφιακή μηχανή. Αν μάλιστα διαθέτουμε και αντιγραφικό μηχάνημα (δηλαδή Stand για τη μηχανή με φώτα δεξιά και αριστερά) θα το κάνουμε με μεγάλη ευκολία και ταχύτητα. Αλλιώς, ένα τρίποδο στη βεράντα με διάχυτο φωτισμό ημέρας θα λύσει το πρόβλημα. Η φωτογράφιση θα πάρει πολύ λίγη ώρα, διότι τα κοντάκτ έχουν όλα το ίδιο μέγεθος, άρα δεν χρειάζεται μετακίνηση της μηχανής και επανεστίαση.

Όταν ολοκληρώσουμε την αντιγραφή, φορτώνουμε από την κάρτα μνήμης τις φωτογραφίες των κοντάκτ και σε δεύτερη (πιο κοπιαστική) φάση ξακρίζουμε τις φωτογραφίες στο πρόγραμμα (Develop Cropping), και τους δίνουμε με λέξεις-κλειδιά τις πληροφορίες για τον χρόνο και το θέμα τους. Μετά θα είναι πολύ εύκολο να εντοπίσουμε σε πιο φιλμ βρίσκονται οι φωτογραφίες π.χ. μιας εκδρομής ή μιας επαγγελματικής λήψης και αν θέλουμε να σκανάρουμε ακόμα κάποιο αρνητικό να το βρούμε εύκολα μέσα στο αρχείο μας.

Πέραν όμως αυτών θα μπορούμε να ξεχωρίζουμε μια φωτογραφία της οποίας το αρνητικό δεν αξίζει για σκανάρισμα και φύλαξη, αλλά που ίσως τη θέλουμε για αναμνηστικούς λόγους και να τη μεγεθύνουμε από το μικρό δείγμα του κοντάκτ δεδομένου ότι δεν απαιτείται μεγάλη ανάλυση για προβολή στην οθόνη.

ιζ) File name (Όνομα αρχείου).

Είναι σκόπιμο οι φωτογραφίες μας να έχουν και όνομα αρχείου. Οι λεζάντες μπορεί να είναι πιο περιγραφικές, ειδικά αν αναφέρονται σε αναμνηστικές φωτογραφίες. Για να δώσουμε σε μια φωτογραφία όνομα αρχείου μπορούμε να πατήσουμε το F2. Αυτομάτως ανοίγει ένα παράθυρο όπου μπορούμε να διαλέξουμε με το βελάκι πάνω δεξιά τον τρόπο με τον οποίο θέλουμε να εμφανίζεται το όνομα αρχείου μας. Αν πατήσουμε κάτω-κάτω το Edit μπορούμε φερ’ ειπείν να επιλέξουμε το Custom Text, που σημαίνει ότι κάθε φορά θα γράφουμε εμείς το κείμενο που μας ενδιαφέρει και ενδεχομένως μετά να προσθέσουμε ως επιλογή έναν αύξοντα αριθμό. Προσέξτε όμως ότι αυτός ο αριθμός πρέπει να είναι το Sequence (ώστε σε κάθε ονοματοδοσία να αλλάζει και να μην είναι οι ίδιος αυξανόμενος) και να έχει τουλάχιστον δύο μηδενικά πριν από το 1 ώστε να μην προκαλείται σύγχυση στις ταξινομήσεις (όπως όταν ξεκινάει από το 1 και μετά το 9 πηγαίνει στο 11 κλπ.). Άρα η επιλογή θα είναι: Custom Text + Sequence 001 και αυτό θα συμβαίνει κάθε φορά, μέχρι να το αλλάξουμε. Αν θέλουμε να δώσουμε το ίδιο όνομα σε περισσότερες φωτογραφίες, τις διαλέγουμε όλες, πατάμε το F2 και με το ΟΚ παίρνουν όλες το ίδιο όνομα με διαφορετικό αύξοντα αριθμό.

Μπορούμε όμως και αλλιώς να δώσουμε όνομα (αλλά μόνο σε μία-μία φωτογραφία), αν ανοίξουμε στο δεξί Panel του Library τα Metadata και γράψουμε το όνομα στο πάνω τετραγωνάκι. Με τον τρόπο αυτόν μπορούμε και να τροποποιήσουμε το όνομα, διότι εκεί αναγράφεται πάντα το όνομα της φωτογραφίας που επιλέγουμε, ενώ με το F2 αναγράφεται στο παράθυρο το όνομα που τελευταία φορά χρησιμοποιήσαμε και όχι αυτό της επιλεγμένης φωτογραφίας.

ιη) Keywords (Λέξεις-κλειδιά)
Για να αξιοποιηθεί η δυνατότητα των λέξεων-κλειδιά πρέπει να τηρηθούν μερικοί κανόνες τους οποίους θα θέσει και θα γνωρίζει ο χρήστης. Για παράδειγμα: εγώ προσωπικά χρησιμοποιώ πάντα λατινικούς χαρακτήρες - αν απαιτούνται δύο λέξεις τις ενώνω σε μία - διαχωρίζω τα Keywords με κόμμα - ξεκινούν όλα με κεφαλαίο γράμμα - δεν δίνω σύνθετα Keywords με πολλές λέξεις και δεν φτιάχνω ομάδες Keywords (όπως θα δούμε είναι περιττό) - δίνω το μικρό όνομα του εικονιζόμενου στον πιο κοντινό μου γνωστό και από κει και πέρα δίνω το επώνυμο στους υπόλοιπους - αν υπάρχει παρατσούκλι ή υποκοριστικό το προτιμώ - δίνω τα θέματα των φωτογραφιών (πορτρέτα, αγάλματα, θάλασσα, βράχια κλπ.) και οτιδήποτε θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για θεματική ενότητα μόνον στις καλλιτεχνικές φωτογραφίες κ.ο.κ. Επίσης, με την εισαγωγή των φωτογραφιών (ήδη από την κάρτα Import) δίνω μια-δυο λέξεις που είναι φανερό ότι αφορούν όλες. Μετά την κάθε εισαγωγή φωτογραφιών η πρώτη μου έννοια είναι να δώσω τις προφανείς λέξεις-κλειδιά. Η πιο μεγάλη δουλειά είναι στην αρχή που πρέπει να δοθούν οι λέξεις στις πολλές αρχικές φωτογραφίες. Όταν πληκτρολογείτε όμως μια λέξη που ήδη υπάρχει, το πρόγραμμα αμέσως βγάζει μια λίστα που συνέχεια περιορίζεται με κάθε γράμμα που προστίθεται.