fbpx

Έκθεση φωτογραφίας τού Πλάτωνα Ριβέλλη - Τα καθολικά ξωκλήσια της Σύρου

Τρίτη, 13 Μαϊος 2014 20:30

Έκθεση φωτογραφίας τού Πλάτωνα Ριβέλλη - Τα καθολικά ξωκλήσια της Σύρου

Ελληνοαμερικανική Ένωση
Έκθεση φωτογραφίας τού Πλάτωνα Ριβέλλη

Η Ελληνοαμερικανική Ένωση παρουσιάζει φωτογραφίες τού Πλάτωνα Ριβέλλη με θέμα

"Τα καθολικά ξωκλήσια τής Σύρου"

Η έκθεση εγκαινιάζεται την Τρίτη 13 Μαΐου στις 20.30 και θα διαρκέσει μέχρι την 3η Ιουνίου.

Τα καθολικά ξωκλήσια της Σύρου

Από μικρός επισκεπτόμουνα κάθε χρόνο τη Σύρο και δεν έχανα ευκαιρία να εκδηλώνω τον ενθουσιασμό μου γι’ αυτήν. Έτσι, κανένας από τους φίλους και γνωστούς δεν απόρησε που εδώ και δεκατέσσερα χρόνια αποφασίσαμε με τη γυναίκα μου να εγκατασταθούμε μόνιμα στο νησί. Το γεγονός ότι είμαι καθολικός και από τους δυο γονείς μου δεν έπαιξε ρόλο σε αυτή την απόφασή μου, αν και εκ των υστέρων σκέφτομαι ότι ίσως ενδόμυχα η Σύρος να εξέφραζε το ιδανικό μου για μια ανεκτική κοινωνία.

Όταν η Μαρίζα Δαλεζίου, συριανή φίλη και ιστορικός τέχνης, μού πρότεινε να φωτογραφίσω τα εναπομείναντα καθολικά ξωκλήσια που είχαν ανεγερθεί στη Σύρο πριν από τον 19ο αιώνα, δηλαδή πριν από τη μαζική εγκατάσταση στο νησί των ορθόδοξων προσφύγων από άλλες ελληνικές περιοχές, είδα αμέσως την ευκαιρία να ασχοληθώ με ένα καινούργιο φωτογραφικό θέμα (και για πρώτη φορά με το χρώμα), να μάθω καλύτερα τα όμορφα μέρη του νέου μου τόπου και να αποτυπώσω τη σύνθεση των θρησκευτικών δογμάτων που αρμονικά συμβιώνουν μέσα από χώρους λατρείας με ανάμεικτες επιρροές. Για αυτή την ευκαιρία που μου πρόσφερε της οφείλω ένα μεγάλο «ευχαριστώ».

Στις καθολικές χώρες σπανίως συναντάει κανείς έρημες εκκλησίες στην εξοχή. Οι ναοί είναι είτε κέντρο μιας θρησκευτικής κοινότητας, μικρής ή μεγάλης, είτε παρεκκλήσια σε δημόσια ή ιδιωτικά κτίρια. Στη Σύρο όμως υπάρχουν αρκετά μικρά καθολικά ξωκλήσια, για να αποδείξουν ότι η ελληνική φύση είναι πιο δυνατή από τις θρησκευτικές συνήθειες. Δεν είναι επομένως παράξενο ότι σχεδόν τίποτα δεν μπορεί να ξεχωρίσει εξωτερικά ένα καθολικό ξωκλήσι από ένα ορθόδοξο. Αν κάτι τέτοιο είναι εφικτό με τους μεγάλους ενοριακούς ναούς λόγω των αρχιτεκτονικών ρυθμών που επιβάλλουν τα δόγματα και κυρίως η ορθοδοξία (είναι χαρακτηριστικό ότι δεν συνηθίζονται στην Ελλάδα οι παρεκβάσεις από την πεπατημένη του βυζαντινού ρυθμού), στην περίπτωση των ξωκλησιών του Αιγαίου, ορθόδοξων ή καθολικών, έχει επικρατήσει ο αρχιτεκτονικός ρυθμός των αιγαιοπελαγίτικων σπιτιών. Άλλωστε τα σπίτια, καθώς και τα ξωκλήσια, είναι μέρος από τα βράχια, τα γυμνά βουνά, τα πουρνάρια και τα σκίνα, ταυτόχρονα η κορύφωση και η προέκτασή τους. Έτσι κι αλλιώς οι Έλληνες, ορθόδοξοι ή καθολικοί, δεν θα μπορούσαν να αγνοήσουν αφενός το τοπίο μέσα στο οποίο μεγάλωσαν και αφετέρου τα σπίτια που με τα χέρια τους έκτισαν.

Τα καθολικά ξωκλήσια της Σύρου

Εκεί όμως που πολλά αλλάζουν είναι όταν μπει κανείς μέσα σε αυτά τα ξωκλήσια. Εδώ είναι σαφής η θρησκευτική ταυτότητα. Το βυζαντινό τυπικό που βάζει πολύ αυστηρό πλαίσιο στις θρησκευτικές απεικονίσεις και στον διάκοσμο των ορθόδοξων εκκλησιών δεν έχει εν προκειμένω εξουσία και έτσι αφήνεται ελεύθερη και ενίοτε αχαλίνωτη η φαντασία των λαϊκών πιστών. Σχεδόν κανένα εσωτερικό καθολικού ξωκλησιού δεν μοιάζει με κάποιο άλλο. Μερικά μιμούνται τους μεγάλους ναούς, τη μεγαλοπρέπεια των οποίων επιχειρούν να αντιγράψουν. Άλλα πάλι υιοθετούν από την αρχή την ταπεινότητα του μεγέθους τους, ενώ δεν λείπουν και αυτά που μοιάζουν με προεκτάσεις οικιακών χώρων υποδοχής.

Η φωτογράφιση υπάκουσε σε μερικές αρχές απλότητας. Μια μικρή, αν και καλή, μηχανή, ένας ελαφρώς ευρυγώνιος φακός, χωρίς τρίποδο και χωρίς τεχνητό φωτισμό. Λίγο πιο τολμηρή ήταν η επιλογή να υιοθετηθεί ασπρόμαυρη εκδοχή για τα εξωτερικά των ξωκλησιών και έγχρωμη για τα εσωτερικά. Η αντίθεση αυτή πιστεύω πως αναδεικνύει την αίσθηση που έχει ο επισκέπτης όταν από το μινιμαλιστικό αιγαιοπελαγίτικο τοπίο μεταβαίνει στην μπαρόκ αισθητική της λαϊκής ευλάβειας των καθολικών πιστών. Άλλωστε, η έγχρωμη εκδοχή του γαλάζιου ουρανού, της κυανής θάλασσας και του λευκού ασβέστη εύκολα κινδυνεύει να παρασύρει τον θεατή σε γλυκερές αναφορές, την ώρα που η κυρίαρχη αίσθηση μπροστά στα ανυπέρβλητα αυτά δείγματα της λαϊκής αρχιτεκτονικής είναι η λιτότητα και η αυστηρότητα. Αντίθετα, ο κόσμος του εσωτερικού των εκκλησιών αυτών είναι ένας μη πραγματικός κόσμος, ένας κόσμος φαντασίας, όπου τα χρώματα παραπέμπουν μόνον στον εαυτό τους και σε τίποτα άλλο υπαρκτό. Αυτή η φορμαλιστική αντίθεση αποτελεί για μένα προσωπικά και ένα βήμα αλλαγής (δεν λέω εξέλιξης) στη σχέση μου με το πραγματικό γεγονός και τη φωτογραφική του μεταμόρφωση. Πιθανόν να συνδέω για πρώτη φορά το ιερό με το κοσμικό και τα μνημεία με τις αισθήσεις.

Πλάτων Ριβέλλης


Εγκαίνια