Από τις πρώτες, ίσως, ερωτήσεις που μου γίνονται στα μαθήματα όλα αυτά τα χρόνια που διδάσκω είναι αν η γνώμη για μια φωτογραφία, για ένα έργο τέχνης, είναι μια γνώμη υποκειμενική ή αντικειμενική. Η απάντηση είναι και εύκολη και δύσκολη μαζί. Εύκολη διότι σίγουρα δεν είναι αντικειμενική με την έννοια ότι μπορούμε να επικαλεστούμε επιχειρήματα ακλόνητα. Θεωρούμε ότι όταν λέμε αντικειμενική είναι κάτι που μπορεί να υποστηριχτεί μετά βεβαιότητος. Από την άλλη μεριά, αν υποκειμενικό σημαίνει θέμα γούστου, τότε σίγουρα δεν είναι υποκειμενική. Αλλιώς θα έπρεπε να πούμε ότι το γεγονός ότι τόσοι άνθρωποι στον κόσμο δέχονται τον Rembrandt ως μεγάλο ζωγράφο και τον Bach ως μεγάλο συνθέτη, σημαίνει ότι είναι άνθρωποι με τα ίδια γούστα. Άρα η άποψη για ένα έργο τέχνης είναι ιδιότυπα αντικειμενική και σ’ αυτό βάζω την υποκειμενικότητα μέσα στην αντικειμενικότητα. Αν λόγου χάριν κάποια στιγμή αλλάξω γνώμη για τον Bach στο τέλος της ζωής μου, αυτό δεν σημαίνει αλλαγή γούστου, αλλά αλλαγή κοσμοθεωρίας, αλλαγή βασικών αντιλήψεων ζωής, κάτι που θα είναι πολύ πιο τραγικό από αλλαγή γούστου. Γι’ αυτό και όταν συζητούμε με ανθρώπους για τη δουλειά μας, πρέπει να έχουμε μία κοινή βάση, αλλιώς δεν γίνεται διάλογος αφού δεν υπάρχουν επιχειρήματα αντικειμενικά. Άρα οι σύμβουλοί μας, οι δάσκαλοί μας, οι άνθρωποι που μας επηρεάζουν είναι άνθρωποι τους οποίους επιλέγουμε εμείς με βάση αυτό που για μας είναι ένα παράλληλα αντικειμενικό και υποκειμενικό κριτήριο ζωής και επιλογών ζωής και τέχνης. Όταν λοιπόν επιλέγουμε μια φωτογραφία, την επιλέγουμε με την πεποίθηση ότι είναι μια σωστή φωτογραφία, αλλά δεν μπορούμε να επικαλεστούμε αντικειμενικά κριτήρια. Τι σημαίνει με την πεποίθηση; Δεν σημαίνει ότι μπορούμε να σκοτώσουμε ή να σκοτωθούμε γι’ αυτήν, αλλά ότι αν δεν έχουμε σιγουριά μέσα μας για τις επιλογές μας, τότε δεν μπορούμε ούτε να απολαύσουμε, και, ακόμα χειρότερα, ούτε να τραβήξουμε φωτογραφία. Διότι η τέχνη σημαίνει επιλογή. Επιλογή στη δημιουργία της και επιλογή στην απόλαυσή της. Οσάκις μου έχει ζητηθεί η γνώμη, τη δίνω με απόλυτη πεποίθηση της ειλικρίνειάς μου, με απόλυτη πεποίθηση τής, για μένα, ορθότητας της άποψής μου, αλλά, φυσικά, χωρίς καμία επιθυμία ούτε να την επιβάλω, ούτε, επιθυμία ή δυνατότητα, να την εξηγήσω.