Σημαντικοί σκηνοθέτες και το έργο τους

Η αγάπη μου για τον κινηματογράφο

Νομίζω ότι η πρώτη ταινία που είδα ήταν η Αλίκη στην χώρα των θαυμάτων. Πρέπει να ήταν γύρω στο 1950, όταν δηλαδή ήμουν πέντε ετών.

Ο έρωτας ήταν ακαριαίος. Στο Σινεάκ της Πανεπιστημίου ήμουν μόνιμος θαμώνας, και δεν υπήρχε μιούζικαλ ή ταινία του Disney που να μην έχω δει. Από τα δεκατρία μου χρόνια ήμουν μόνιμος θαμώνας και των δύο κινηματογραφικών λεσχών στις κυριακάτικες πρωινές προβολές. Το παράξενο είναι ότι ουδέποτε μου πέρασε από το μυαλό να γίνω σκηνοθέτης. Άγνωστο γιατί.

Όταν ξεκίνησα την περιπέτεια της φωτογραφίας, πολύ γρήγορα ενέταξα στη διδασκαλία και τον κινηματογράφο. Όταν μάλιστα εμφανίστηκαν τα πρώτα DVD, με αδηφάγα μανία άρχισα να συλλέγω ταινίες. Σήμερα έχω μια συλλογή που ξεπερνάει τις 10.000 ταινίες και οι περισσότερες σε εντυπωσιακή ποιότητα αναπαραγωγής. Δεν σας κρύβω βέβαια ότι η συνεχής βελτίωση της ανάλυσης έχει αρχίσει να με κουράζει. Και σκέφτομαι ότι μπορεί να ήταν τυχερός ο Bergman που είχε στο σπίτι του κανονική αίθουσα κινηματογράφου και η συλλογή του απαρτιζόταν από μόλις διακόσιες μεγάλες μπομπίνες τις οποίες έβλεπε και ξανάβλεπε με αγάπη. Η υπερβολή ίσως και να με κουράζει.

Κάποια στιγμή όμως, όπως συνήθως συμβαίνει, έρχεται και η ώρα της απογοήτευσής. Από τη μια μεριά ελάχιστοι είναι οι μαθητές μου που δείχνουν ενδιαφέρον για τον κινηματογράφο και ακόμα πιο λίγες (έως ανύπαρκτες) είναι οι καλές ταινίες.

Διορατικός ο Fellini, προς το τέλος της ζωής του, όταν δεν βρισκόταν παραγωγός για να χρηματοδοτήσει νέα ταινία του, είχε πει ότι σε πενήντα χρόνια (έφτασε πράγματι η ώρα) οι λιγοστοί φίλοι του κινηματογράφου θα μαζεύονται σε κατακόμβες σαν τους κυνηγημένους χριστιανούς.

Άλλωστε, και ένα μέλος του Κύκλου (προ ετών) αποχώρισε από τον Κύκλο λέγοντάς μου (ως μομφή) ότι ασχολούμαι υπερβολικά με τον κινηματογράφο. Αλλά και σήμερα όταν προβάλω καλές ταινίες (δωρεάν) για τα μέλη του Κύκλου, είναι ζήτημα αν εμφανίζεται το 10% των μελών.

Τα παραδείγματα είναι πολλά. Ένα πολύ καλός και γνωστός καθηγητής στην Καλλών Τεχνών μου είχε ζητήσει να κάνω μια έκπτωση στους σπουδαστές, για να αγοράσουν το πρώτο περί κινηματογράφου βιβλίο μου, που του είχε αρέσει πολύ. Η έκπτωση ήταν 50%. Ουδείς σπουδαστής αγόρασε.

Θυμάμαι επίσης όταν έδωσα στον Ελευθερουδάκη το βιβλίο με την ανάλυση 180 ταινιών, μου είπαν ότι χωρίς φωτογραφίες δεν θα πουλήσει. Απάντησα ότι αν για κάθε ταινία έβαζα και μια φωτογραφία θα αύξανε υπερβολικά το κόστος χωρίς λόγο. Αλλά μάλλον είχαν δίκιο.

Για να απολαύσει κανείς μια αξιόλογη ταινία χρειάζεται γνώση, όπως χρειάζεται για κάθε καλλιτεχνική γλώσσα. Κατά το παρελθόν η αθωότητα των θεατών που έβλεπαν μαγεμένοι, έστω και χωρίς να τα καταλαβαίνουν όλα, τόσο τις εύκολες όσο και τις δύσκολες ταινίες, τους βοήθησε να αποκτούν μια γνώση της κινηματογραφικής γλώσσας.

Σήμερα όμως υπάρχει μια κονσερβαρισμένη παιδεία, αυτή του διαδικτύου, που δεν αφήνει περιθώρια στον αδαή θεατή, ούτε καν να απορήσει. Απορρίπτει με απόλυτη αυθάδεια αυτό που δεν καταλαβαίνει, ενώ οι παλαιοί αθώοι θεατές, συμφιλιωμένοι κατά κάποιο τρόπο με την άγνοιά τους, απολάμβαναν ακόμα και αυτά που τους διαφεύγανε. Κάτι σαν και αυτό που συνέβαινε σε μένα όταν στην εφηβεία μου έβλεπα με θαυμασμό δύσκολες ταινίες, που πολύ λίγο καταλάβαινα. Ίσως τότε να υπήρχε ένας θαυμασμός για τη γνώση που σου επέτρεπε να αποδέχεσαι την άγνοιά σου.

Να προσθέσω και μια κωμική νότα από τις αναμνήσεις μου. Μαθητής ακόμα αποφάσισα να πάω μόνος μου να ακούσω ένα ρεσιτάλ τσέλου από τον διάσημο Federico Mainardi. Δυστυχώς όμως στο μεγαλύτερο μέρους τού ρεσιτάλ είχα κοιμηθεί. Και θυμάμαι πόσο με βάραινε το πρόβλημα να ομολογήσω το γεγονός ή να το αποκρύψω. Δεν θυμάμαι πώς το έλυσα, αλλά σήμερα με ικανοποίηση σκέφτομαι ότι πήγα να παρακολουθήσω, έστω και αν με πήρε ο ύπνος.

Παρά την κρατούσα περιφρόνηση του καλού κινηματογράφου αποφάσισα να συμπεριλάβω στην ιστοσελίδα μου μερικές πληροφορίες για σκηνοθέτες που αγαπώ και θαυμάζω. Προφανώς και υπάρχουν και άλλοι για τους οποίους δεν πρόλαβα να γράψω. Κορυφαίοι που λείπουν από τις σχετικές σημειώσεις μου είναι ο John Ford και ο Jean Renoir. Με την πρώτη ευκαιρία θα επανορθώσω.

Έχω συμπεριλάβει και μια λίστα με τις καλύτερες ταινίες των σκηνοθετών (κορυφαίων ή απλώς καλών) με μια αξιολόγηση δική μου από τον ένα μέχρι τους πέντε αστερίσκους.

Τις περισσότερες από αυτές τις ταινίες μπορεί κανείς να τις βρει στο διαδίκτυο.

Ελπίζω με όλα αυτά να βοηθήσω λιγάκι να απολαύσετε το υπέροχο κινηματογραφικό παραμύθι.

Πλάτων Ριβέλλης