Καλά λόγια

Αγαπητέ κύριε Ριβέλλη,

Οι πιο πολλές και πιο θερμές ευχαριστίες μου ανήκουν στο ότι δεν με ξεχνάτε τιμώντας με γενναιόδωρα. Είναι δε κρίμα που δεν μπορεί να φωτογραφηθεί η αλήθεια, η βαθύτερη και άκρως σύνθετη, αυτών ειδικά των ευχαριστιών μου. Οι υπόλοιπες, που δεν στερούνται ενθουσιασμού, είναι και οι πλέον ίσως ουσιαστικές: Επιδρούν επάνω μου αυτές οι φωτογραφίες, όσο και οι ζωγραφικοί πίνακες, ίσως και πιο χορταστικά, καθώς ξετρυπώνουν άνετα την αξία της λεπτομέρειας, χωρίς να την απομακρύνουν από την πραγματικότητά της, αλλά εξευγενίζοντάς την. Αγαπώ πολύ τις σκιές –γενικά- κι επομένως συγκινούμαι με τις σκιές που αφήνουν στο θέμα τους οι φωτογραφίες, επάνω στο σαν έκπληκτο έδαφος. Οι σκιές, αυτό το μελαγχολικό τελικά υπόλοιπό μας.

Και βέβαια, τι πλούτος θεμάτων! Με μια ματιά διατρέχεις την ανθρωπότητα και τα άξια να διασωθούν συμπτώματά της, σαν άφθαρτα.

Γι’ αυτά και για όσα παραλείπω, σας ευχαριστώ άφθαρτα…

Με αγάπη

Κ. Δημουλά

Αγαπητέ Κύριε Ριβέλλη,

Ακολουθείτε το υπόδειγμα των Αρχαίων φιλοσόφων με ελεύθερους μαθητές και δίχως οργάνωση για μια σχολή ως Ίδρυμα, ένα ελεύθερο σπουδαστήριο που τα πτυχία δεν είναι παρά τα έργα εκείνων που αγαπούν θέλουν και επιμένουν στο «πέραν» της τέχνης της φωτογραφίας. Μια ζωή πασχίζετε γι’ αυτήν την τέχνη και επιμένετε σε αυτήν, παρά τον κατακλυσμό από τα ηλεκτρονικά και διάφορα παρεμφερή, εύκολης και ταχύτατης απεικόνισης.

Εθαύμασα το πλήθος των «πιστών» και εμέτρησα πέραν της εκατοντάδος.

Εθαύμασα την δραστηριότητα όχι μόνο των είκοσι έξη ετών του Κύκλου, αλλά από όσο σας γνωρίζω υπερβαίνει την 30ετία.

Εθαύμασα το πλήθος των δημιουργών και τις ποικιλότροπες κατευθύνσεις.

Εθαύμασα περισσότερο το άσπρο-μαύρο.

Εθαύμασα τον όγκο και το βάρος του τόμου!

Έπαινος για το επίτευγμα.

Ο «Κύκλος» έχει μέλλον και σεις ακλόνητος με πίστη.

Π. Τέτσης

Κύριε Πλάτωνα,

Είστε γαμάτος - σας αγαπώ και είμαι ευγνώμων για την γνωριμία μου μαζί σας! (αν και έλειπα από την συνέλευση-αυτό δεν έχει καμία σχέση)

Σας νιώθω και σας ακούω.

Καρά-respect *

Θα σας δω σύντομα***

Πάντα οι συζητήσεις μας στα μαθήματα είναι τροφή για σκέψη και γι’ αυτό μεγάλη απόλαυση. Όλα αυτά που λέτε πιστεύω ότι καθένας στον Κύκλο θα τα καταλάβει στο δικό του χρόνο και με το δικό του τρόπο, σε καμία περίπτωση πάντως δεν θα πάνε χαμένα. Όσο πιο σίγουροι είμαστε για την καλή εκτέλεση των φωτογραφιών μας τόσο πιο δύσκολα αποδεχόμαστε την απόρριψη. Είναι τόσο ανθρώπινο και το βιώνουμε όλοι και έχετε πολύ δίκιο όταν λέτε ότι στο ίδιο καζάνι βράζουμε.

Αυτή η καθημερινή έκθεση και το πέταμα του "εαυτού", εκτός ότι μας βελτιώνει καλλιτεχνικά, είναι και τρομερή ψυχοθεραπεία, θα πρέπει να το χρεώνετε διπλά. Πάντως το να ξεπερνάμε τον πληγωμένο μας εγωισμό αν το καταφέρουμε θα είναι το μεγαλύτερο δώρο που μας έχετε κάνει ως ανθρώπους. Και είναι εκπληκτικό το ποσό εμπιστευόμαστε όλοι το καλλιτεχνικό σας κριτήριο που είναι τόσο ακριβές που έχει γίνει σαν ένστικτο, σαν ψυχογράφημα σχεδόν.

Οποιοσδήποτε άλλος μας απέρριπτε φωτογραφίες θα δυσπιστούσαμε ακόμα κι αν ήταν ο ίδιος μας ο εαυτός. Όλα αυτά τα βρισκω πολύ συναρπαστικά και νομίζω θα ήταν καλό για όλους στο μάθημα αν και όχι δημοκρατικό να είναι υποχρεωμένοι να στείλουν 25 φωτογραφίες με συνεχόμενο αριθμό καθημερινά όπως κάνατε με τις δικές σας. Αυτό θα μας ανάγκαζε να είμαστε πιο σοβαροί και πιο ταπεινοί στην τέχνης μας και ίσως ανακαλύψουμε ότι επιλέγουμε τις λάθος λήψεις πολλές φορές. Θέλω να πω τελικά ότι το σεμινάριο αυτό είναι όντως πολύ σημαντικό και πολύ χαίρομαι που το παρακολουθώ.

Εκφράζω τις ευχαριστίες μου από τώρα γιατί είναι μεγάλη η χαρά μου να ξέρω ότι καταλαβαίνετε αυτά που εννοώ και αυτό πρέπει οπωσδήποτε να το εκφράσω έστω και γραπτώς.

Καληνύχτα

Θεωρώ τον εαυτό μου πολύ τυχερό που σας έχω δάσκαλο και ήθελα να σας πω ότι το πιο πολύτιμο μάθημα που έχω πάρει αυτά τα χρόνια είναι ότι επιτέλους δεν χρειάζεται να παίρνω τον εαυτό μου και τον κόσμο πολύ σοβαρά για να καταφέρω να διακρίνω τη σημασία και την ομορφιά των πραγμάτων. Το μυστήριο βρίσκεται παντού αρκεί να έχεις την αθωότητα και τη σοφία να το δεις και η φωτογραφία μπορεί κάποιες φορές να μας το δώσει τόσο λιτά και καταιγιστικά που είναι σαν ένα μικρό θαύμα.

Ένας από τους κύριους λόγους που χαίρομαι που ζω και τρελαίνομαι είναι μερικές στιγμές χαρά, ικανοποίησης για μια μεταμόρφωση της πραγματικότητας που όλα αυτά οφείλονται στην τέχνη.

Ένιωθα πολύ σίγουρη για το σεμινάριο ότι θα με έκανε να νιώθω υπέροχα. Χωρίς να γνωρίζω τίποτε άλλ0ο εκτός από τον προορισμό ένοιωθα γαλήνη και ευτυχία, όλα αυτά που ένιωθα τώρα με αυτά που έχω ήδη ζήσει τα νιώθω πιο έντονά.

Ψάχνοντας ς για σας ένιωθα πως κάτι έλειπε από το παζλ της ζωής μου, στη διαδρομή, αν και μόνη, ένιωθα ότι είχα παρέα. Η παρέα μου ήταν η αγάπη που είχα και η επιλογή να εξωτερικεύσω όλα αυτά που κρύβω μέσα μου εδώ και καιρό. Ένα από τα κομμάτια που λείπουν είστε φυσικά και εσείς, όμως πάει αυτό τώρα γιατί σας έχω ήδη γνωρίσει.

Μεγάλη μου χαρά που σας γνώρισα. Πολύ χαίρομαι γι’ αυτά που γνώρισα γιατί με κανένα άλλο τρόπο δεν θα μπορούσα να τα μάθω. Η θέλησή μου για να τραβήξω λίγες κακές ή καλές φωτογραφίες έγινε πράξη. Τώρα που σας γράφω νιώθω μια χαρμολύπη, είναι λογικό, γιατί πώς να το κάνουμε, όλα κάποτε τελειώνουν.

Θα μου λείψει όλο αυτό, πρέπει να το συνηθίσω, το ξέρω, θα μου είναι λίγο δύσκολο. Χαίρομαι όμως που τόλμησα γιατί στο τέλος κέρδισα, τι πιο πολύτιμο από την τέχνη, αυτό σε τρέφει με χαρά και με αγωνία για κάτι καλύτερο.

Είχα ρουφήξει όλη την ταινία δημιουργίας από μέσα μου, έψαχνα για κάτι, μα πουθενά τίποτα. Η καρδιά μου είχε αδειάσει, το παραμύθι είχε τελειώσει, όμως τώρα η ιστορία ξεκίνησε πάλι. Γνωρίζοντάς σας ένιωσα ότι είμαι σε ένα κοινό όπου παλεύουν και άλλοι μαζί για κάτι που ψάχνω και εγώ, να δω τη μαγεία της εικόνας. Με εσάς δάσκαλο μου θα ήθελα να δημιουργήσω ό,τι πιο όμορφο και μαγικό.

Με αγάπη

Αγαπητέ κ. Ριβέλλη

Αυτές τις μέρες τέλειωσα το βιβλίο ¨Εισαγωγή στην καλλιτεχνική φωτογραφία¨.

Κατά τη διάρκεια των ημέρων αυτών, ένιωθα ότι ανέβαινα σ' άλλο επίπεδο. Σαν να είχα πάρει μια "ουσία" που μου άνοιγε ένα άλλο κέντρο. Από τότε κάτι άλλαξε.

Η φωτογραφική μου αντίληψη έχει αυξηθεί. ΟΙ πνευματικοί μου ορίζοντες διευρύνθηκαν τόσο που νιώθω μια ασημαντότητα μπροστά σε αυτές τις φωτογραφίες που πραγματικά με καθήλωσαν και ταυτόχρονα μια αδημονία, κάνοντας με σε κάθε φωτογράφιση, να ψάχνω, εκείνο το «θέμα» που αυτόματα θα μεταμορφωθεί στα δικά μου μάτια!

Καλημέρα δάσκαλε,

Μόλις τελείωσα τον Αλέξη, της Γιουρσενάρ.

Αισθάνομαι ότι σας οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ, τώρα που ακόμα οι δονήσεις από το βιβλίο με χτυπάν έντονα. Αργότερα, μέσα στην ρουτίνα της μέρας ίσως το αμελήσω.

Σας ευχαριστώ για τη Γιουρσενάρ, για τον Μπαχ, για το Θρύλο του Αγίου Πότη. για όλα!

Ήρθα 2 χρόνια πριν στο αμφιθέατρό σας νομίζοντας ότι θα μάθω φωτογραφία. Τον εαυτό μου αρχίζω να μαθαίνω. κι ανακαλύπτω ότι ίσως να μην είμαι φωτογράφος. και δεν με πειράζει.

Έχω βρεθεί να παρακολουθώ τις συζητήσεις μιας τεράστιας πνευματικής παρέας: Ντοστογιέφσκι, Νίτσε, Παπαδιαμάντης, Ριβέλλης. Και σε αυτή τη παρέα δεν σε παίρνει να μιλάς αλόγιστα. Μας το είπατε όταν περιγράφατε τη συνάντησή σας με τη Γιουρσενάρ. Το νιώθω κάθε φορά που πάω να κάνω ένα κλικ.

Μα είναι υπέροχο να ακούς. Καταλαβαίνω απόλυτα τώρα αυτό που μας λέγατε στο αμφιθέατρο: «Δεν θα γίνουμε ποτέ Κερτέζ, μα τι υπέροχο που υπάρχει»

Υπάρχει όμως και ο T. S. Eliot στον πρόλογο στις «Σκέψεις για τη φωτογραφία» που μας καθησυχάζει.

Ευχαριστώ!

Βρέθηκα λοιπόν τυχαία σε ένα πηγαδάκι, στη photovision, όπου μιλάγαμε για την φωτογραφία κλπ κλπ. Σε κάποια στιγμή πετάγεται ο --------------- ισχυριζόμενος ότι ο μόνος στην Ελλάδα που ξέρει από φωτογραφία είναι ο Ριβέλλης. "Για τον Ριβέλλη θα σας μιλήσω εγώ", πατάχθηκε κάποιος. "Ήμουν νεαρός και δούλευα στο ------------", είπε. "Είχα βάλει λοιπόν μια αγγελία για να πουλήσω την Λάικα που είχα. Συνάντησα στο όμως δρόμο τυχαία τον Ριβέλλη, ο οποίος και με συμβούλεψε -χωρίς να με γνωρίζει- να την κρατήσω και να πάω να δουλέψω στο εξωτερικό. Έμεινα άφωνος, το σκέφτηκα και ακολούθησα τις συμβουλές του. Χάρις σε εκείνον συνέχισα και πέτυχα ό,τι πέτυχα", είπε.

Και κάτι ακόμα", συνέχισε, "όταν είχε έρθει ο Κουντέλκα να δει μια έκθεσή του χρειάστηκε να περιμένει κάμποσο απ' έξω μέχρι να τον δεχθεί αφού εκείνος μίλαγε μαζί μου! Αυτό δείχνει σεβασμό, άσχετα αν εγώ τότε ήμουν άσημος, ένα τίποτα μπροστά στον Κουντέλκα. Είναι κρίμα," κατέληξε, "που δεν είναι μέσα στα πράγματα, ενώ όλοι οι άσχετοι και ιδιοτελείς έχουν πιάσει τις καρέκλες."

Θέλω ειλικρινά να σας ευχαριστήσω για όσα μας δώσατε το διήμερο. Πήρα περισσότερα από όσα προσδοκούσα.

Ακόμα και στα σημεία που διαφωνούσα με την άποψή σας ο τρόπος που προσεγγίζετε τα θέματα είναι ανατρεπτικός και αυτό πέραν του ότι είναι γοητευτικό και συναρπαστικό αποτελεί το ουσιαστικό ζητούμενο.

Γιατί αυτό που αισθάνομαι ότι λείπει, νομίζω όχι μόνο σε μένα, είναι η διαφορετική ματιά στον κόσμο και στον τρόπο που λειτουργούμε. Πρέπει να δούμε πολλά πράγματα διαφορετικά και ίσως από την αρχή. Η προσέγγισή σας είναι έξω από την "τρέχουσα" λογική των πραγμάτων και αυτό είναι τόσο ανεκτίμητο όσο και σπάνιο.

Με δυο λόγια θέλω να πω, για να μην σας κουράζω, ότι εύχομαι να συνεχίσετε να κάνετε αυτό που κάνετε με τον τρόπο που το κάνετε.

Νιώθω την ανάγκη να σας συγχαρώ για τον τρόπο με τον οποίο μεταδώσατε αυτό που θέλατε στο ακροατήριό σας. Είστε ένας χαρισματικός δάσκαλος και το βέβαιο είναι ότι δεν φτάνει το ταλέντο και η μεταδοτικότητα, που σίγουρα έχετε, για αυτό που ζήσαμε.

Θαύμασα τον τρόπο που έχετε οργανώσει το αρχείο σας και την ταχύτητα με την οποία βρίσκατε μια συγκεκριμένη φωτογραφία για να απαντήσετε σε κάποιο ερώτημά μας.

Η βαθιά γνώση που έχετε για το αντικείμενό σας δεν θα ήταν ικανή για το θαυμάσιο αποτέλεσμα αν δεν είχατε γενικότερη καλλιέργεια.

Όλα αυτά συγκεντρωμένα στο πρόσωπό σας, με έκαναν να μην ενοχληθώ καθόλου από την απόλυτη και κάθετη τοποθέτηση που είχατε κάποιες φορές σε όσα πιστεύετε.

Εύχομαι να έχετε πάντα αυτή τη ζωντάνια και την αγάπη γι’ αυτό που κάνετε και να το συνεχίσετε με την ίδια όρεξη για πολλά - πολλά χρόνια.

Αγαπητέ κύριε Ριβέλλη,

Σας έχω στείλει διάφορα email όπου σπασμωδικά προσπαθώ να σας πω πράγματα που με απασχολούν. Παλιότερα επηρεασμένος από διάφορες πηγές, σας θεωρούσα δογματικό και αφοριστικό. Κάποια Πέμπτη η φιλία μου με έναν μαθητή σας με έφερε στο αμφιθέατρο της Πειραιώς. Ήταν μέρα κριτικής.

«Όχι, όχι, ναι, όχι, όχι, όχι, κόψε τις πουστιές, όχι, ναι……»

Συνεχίσατε την κριτική. Είχα μείνει άφωνος. Επιτέλους ένας δάσκαλος που φέρεται ως γονιός. Σκληρός εκεί που ο μαθητής πρέπει να κρατηθεί στον δρόμο. Ταυτόχρονα γλυκός άνθρωπος.

Είμαι αυτός που, αν θυμάστε, σας πήρα Ιούνιο για να γραφτώ και να δώσω προκαταβολή και μου απαντήσατε ήρεμα πως δεν υπάρχει λόγος να βιαζόμαστε. «Έχουμε χρόνο».

Από τότε βέβαια έχουν γίνει μέσα μου τεράστιες αλλαγές. Για να μην το απλώσω πολύ, σήμερα σταμάτησα στο φανάρι που σταματάω 10 χρόνια πηγαίνοντας στη δουλειά. Δίπλα στο παράθυρο ήταν ένας θάμνος από αυτούς που έχουν τα διαζώματα και ήταν γεμάτος μικρά κίτρινα λουλούδια. Βούρκωσαν τα μάτια μου! Το πρωί όταν ξύπνησα, έπιασα το χέρι της καλής μου και το κεφάλι μου έκαιγε γιατί παρακαλούσα με κάποιον τρόπο να γύριζα πάλι στα 20. Τώρα ξέρω τι θα έκανα. Σπουδές, ταξίδια, Μπαχ, Βεντνερς, Μιζογκούτσι, Ριβέλλης. Αυτά θα ήταν τα κυνήγια μου.

Θα το κάνω και τώρα. Αλλά θα το ευχαριστιόμουν αλλιώς τώρα αν είχα ξεκινήσει τότε.

Ζητώ συγνώμη για τη φλυαρία μου αλλά σας αισθάνομαι δάσκαλο και θέλω να τα πω.

Έχω πνιγεί στα θέλω και στα πρέπει. Έχω μια τεράστια δίψα.

Σας ευχαριστώ και μόνο που το διαβάσατε.

Φαντάζομαι ότι η σκέψη μου αυτή τυγχάνει αυτονόητα και διαπίστωση δική σας. Νομίζω ότι μια αιτία της «παραγωγής» εχθρών σας είναι ότι «ξεβολεύετε» τους ανθρώπους... είναι σαν μια πέτρα να ταράζει τα ήρεμα νερά τους και ανάλογα με το «εύρος» του αποδέκτη, είτε απορροφάται ο κραδασμός και όσο ξεμακραίνει αποκτά μια μουσικότητα η αναπήδηση, είτε λόγω της στενότητας επιστρέφει και αναπαράγει την ένταση. Είναι δύσκολο να ξεβολεύεις τους ανθρώπους, όταν δεν είναι έτοιμοι γι’ αυτό. Και κάτι τελευταίο: θεωρώ πως βγάζετε τίμια το ψωμί σας, αν και αυτό που προσφέρετε δεν είναι αποτιμάται σε χρήμα. Να 'στε καλά!!!

Ευχαριστώ ειλικρινά για τα προβλήματα που μου θέσατε... Το καλό είναι ότι ψήλωσα κατά ένα πόντο. Το κακό όμως είναι ότι πλέον το οπτικό μου πεδίο πέρασε το ύψος του τείχους που φώλιαζε η ασφάλεια, ο εφησυχασμός και η αλαζονεία μου. Τώρα βλέποντας πέρα από το ύψος αυτό, αισθάνομαι μικρότερος, μα και φοβισμένος. Φοβάμαι όμως ακόμη περισσότερο γιατί την υποψία για το τι συμβαίνει πέρα από το δικό μου τείχος την είχα πάντα. Φοβάμαι μη μου συμβεί ό,τι περιγράψατε εσείς για την εξομολόγηση (υπόσχεση και ενδόμυχη απόρριψη).

Ειλικρινά είστε ένας σπουδαίος Δάσκαλος...

Αγαπητέ κ. Ριβέλλη

Αν και παρακολουθώ τη δουλειά σας από πολύ παλιά (ήδη από την εποχή των μαθημάτων της Παντείου) ποτέ δε είχα την ευκαιρία να συμμετάσχω στα σεμινάριά σας για διαφόρους λόγους (πλην της παρακολούθησης κάποιων διαλέξεων).

Όμως όλα αυτά τα χρόνια είμαι συνεπής μελετητής των βιβλίων σας, γεγονός που -δικαίως ή αδίκως- με κάνει να νιώθω μια αδιόρατη οικειότητα, σαν άρωμα που τρεμοσβήνει. Μοιάζει με την οικειότητα που μας δένει με τους δασκάλους και τους συγγραφείς ή τους φωτογράφους που αγαπήσαμε από μακριά (όπως και με κάποιες γυναίκες ενίοτε...)

Στα πλαίσια αυτής της "γνωριμίας" μας, έλαβα το θάρρος (με την πεποίθηση ότι δε θα το μεταφράσετε σε "θράσος") να σας δείξω κάποιες από τις (ψηφιακές) φωτογραφίες που έχω τραβήξει κατά την τελευταία δεκαετία.

Γιατί ο κλήρος σε σας; Κατά πρώτον γιατί σας θεωρώ δάσκαλό μου -με τον τρόπο που περιέγραψα παραπάνω. Κατά δεύτερον είμαι σε ηλικία πλέον που νιώθω την ανάγκη να τις μοιραστώ (ε, και είπα να αρχίσω από ψηλά...)

Και τέλος πάντα μου άρεσε η "αντικαθεστωτική" τόλμη της κριτικής σας... Και σταματώ εδώ. Καλή συνέχεια στην πορεία σας.

Σας ευχαριστώ που αγωνιστήκατε να ακονίσετε (πρώτα τη σκέψη κι ύστερα) το βλέμμα μας.

ΥΓ : Ελπίζω να μην το πάρετε σαν «γλείψιμο», αλλά μέσα από το βιβλίο σας ένιωσα ότι είστε αυτό που λέω «Ωραίος άνθρωπος». Ανήσυχος, ευχάριστος, δημιουργικός, άμεσος, ανοιχτόμυαλος, ειλικρινής. Αυτός ήταν ένας αρκετά σημαντικός λόγος για να το διαβάσω (Όχι ότι το περιεχόμενο είναι λιγότερο σημαντικό)!

Ήθελα να σου πω ένα μεγάλο ευχαριστώ για όσα μου έχεις προσφέρει ως δάσκαλος.

Προφανώς, για κάποιους ανθρώπους, ξέρεις κι εσύ ότι επηρέασες όλη τους τη ζωή. Για κάποιους άλλους, όπως εγώ, τους επηρέασες πολύ - ίσως το ίδιο - αλλά απλά δεν το ξέρεις και για αυτό σου το γράφω τώρα.

Το σεμινάριο της -------- ήταν τόσο σημαντικό για εμένα, που αισθάνομαι ότι μου άλλαξε τη ζωή. Μου έδωσε εφόδια που με ακολουθούν μέχρι σήμερα και μου επιτρέπουν να ξεχωρίζω την ήρα από το στάρι, όχι μόνο στην τέχνη της φωτογραφίας αλλά γενικότερα στην τέχνη.

Είμαι σε θέση να απολαμβάνω χωρίς ενοχές, π.χ. όταν δε γνωρίζω το ρεύμα που εκπροσωπεί ένα έργο τέχνης και να ξέρω ότι αν «επικοινωνώ» μαζί του, αυτό είναι αρκετό.

Τόσο εγώ, όσο και ο κολλητός μου φίλος σε αναφέρουμε συχνά πυκνά, τόσο σε μεταξύ μας συζητήσεις όσο και σε συζητήσεις με άλλους, σε σημείο να θεωρούμαστε πολλές φορές γραφικοί από τους φίλους μας. Αλλά το κάνουμε γιατί αισθανόμαστε ότι έχουμε λάβει στέρεες γνώσεις, ότι μας αποκάλυψες την αλήθεια (η οποία στο πέρασμα του χρόνου επιβεβαιώνεται από διάφορα που «κουμπώνουν» σε όσα είχαμε ακούσει από εσένα.

Εκτός από εμένα και τον φίλο μου υπάρχουν στην περιοχή μας κι άλλοι οι οποίοι προφέρουν με κάποιο δέος το όνομα «Ριβέλλης», οι οποίοι δεν είναι άλλοι από τους μαθητές μου ----------------------- που συμμετέχουν στο πρόγραμμα--------------- --- Προφανώς, η απόφαση μου να κάνω αυτό το πρόγραμμα, είχε να κάνει με την προσπάθεια μου να μεταδώσω στους μαθητές μου, όσα έμαθα από εσένα και προφανώς έκανα συνεχείς αναφορές στο όνομα σου, οπότε οι μαθητές μου σε θεωρούν κάτι σαν ιερό τοτέμ, κάτι απόμακρο που βρίσκεται πολύ ψηλά, κάτι σαν τον σοφό Βούδα, θα έλεγα αν ήθελα να αστειευτώ.

Μπορεί λοιπόν να μην είμαι μέλος του Κύκλου, αλλά έχοντας μελετήσει όλα σου τα βιβλία και έχοντας δει όλα τα βίντεο (από παλαιότερα της ΕΡΤ μέχρι τα πρόσφατα μικρής διάρκειας), νομίζω ότι έχω μια καλή επαφή με τη διδασκαλία σου, αρκετή πάντως για να παίρνω υλικό, το οποίο προσπαθώ μετά να το μεταλαμπαδεύσω στους μαθητές μου (στους οποίους εξηγούμαι από την αρχή, ότι αυτά που θα μάθουν στο καλλιτεχνικό κομμάτι του προγράμματος είναι αυτά που έμαθα εγώ από εσένα.

Ένα από τα μικροπράγματα που έχω μετανιώσει στη ζωή μου, είναι ότι, όταν μας ζήτησες το 1993/1994 φωτογραφίες για να τις βάλεις στο Μονόλογο, δε σου έδωσα καμία, καθώς όπως σου είπα -και πιθανώς θυμάσαι- ήμουν ντροπαλός.

Σου τα έγραψα λοιπόν όλα αυτά, γιατί αν δεν το έκανα, ήξερα ότι θα έρθει η στιγμή που θα το μετανιώσω για μια ακόμη φορά. Ως εκπαιδευτικός, ξέρω καλά πώς αισθάνεται ένας δάσκαλος όταν εισπράττει έναν καλό λόγο από έναν πρώην μαθητή του. Ήθελα λοιπόν, να σου στείλω τον καλό το λόγο, γιατί το ένιωθα ως χρέος μου, χρέος στο δάσκαλο μου που τόσο εκτιμώ.

Και επειδή τα είπα όλα, να πω και ένα ακόμη τελευταίο ευχαριστώ, γιατί εξαιτίας σου γνώρισα τον Προυστ, κάτι που μου πρόσφερε όλα αυτά τα χρόνια, ανεκτίμητες, μικρές στιγμές ευτυχίας και μεγάλης απόλαυσης.

Το βιβλίο σου με συγκίνησε και δάκρυσα διαβάζοντάς το. Πόσο τυχερός είμαι που σε γνώρισα και έχω περάσει τόσο υπέροχες στιγμές στη Σύρο και στα όμορφα ταξίδια μας! Και τι ωραία που είχες και φωτογραφίες στο βιβλίο που ήμουν μπροστά όταν τις τράβηξες. Έχεις το χάρισμα να καταλαβαίνεις, να μπαίνεις στην ουσία της τέχνης και να συλλαμβάνεις το καίριο και μπορείς να το μεταδίδεις στη γλώσσα του κανονικού ανθρώπου. Με λυπεί το γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι είμαστε συγκριτικά ανάπηροι. Μας είναι δύσκολο να σκεφτούμε, πόσο μάλλον να μιλήσουμε. Σε έναν ιδανικό κόσμο ο μέσος άνθρωπος, όχι ο μεγάλος δημιουργός, θα έπρεπε να είναι όπως εσύ. Αλλά δεν είναι.

Από την πρώτη στιγμή που σε άκουσα να μιλάς στην παρουσίαση στο μουσείο Μπενάκη για τον αγαπημένο μου τότε Αντονιόνι και τον Κασσαβέτη ένιωσα μια απίστευτη φρεσκάδα που ήταν σα να την περίμενα μια ζωή: Ένας άνθρωπος που μιλά για τα όμορφα και σπουδαία πράγματα σαν κανονικός όμως άνθρωπος. Ούτε σαν διανοούμενος, ούτε σαν αριστερός, ούτε με ύφος, αλλά με συγκίνηση γιατί αυτά για τα οποία μιλά είναι η ζωή του.

Ήθελα να σου γράψω αυτές τις σκέψεις και να σου πω πόσο σημαντικός εσύ και ο κύκλος της Σύρου είναι για μένα!

Με αγάπη

Δάσκαλε,

Μετά την επιστολή σου, νοιώθω λιγότερο μόνος…Σ΄ ευχαριστώ.

Σας ευχαριστούμε πάρα πολύ, κύριε Ριβέλλη, για το τριήμερο αληθινής επικοινωνίας και καλλιέργειας που μας προσφέρατε. Σας ευχαριστούμε επίσης γιατί με την απόλυτη βεβαιότητα που έχετε να στηρίζετε μη αναγνωρισμένες για τους περισσότερους πλέον αξίες μας βοηθήσατε να πάρουμε μια ανάσα από την τρομερή καταπίεση των ανά την Υφήλιο Ειδημόνων της Τέχνης

Νιώθω τυχερός που μετά τον Νίκο Καζαντζάκη, πέσαν στα χέρια μου και τα δικά σας βιβλία, όπως το "Μονόλογος για τη φωτογραφία", "Σκέψεις για την φωτογραφία", "Εισαγωγή στην καλλιτεχνική φωτογραφία". Το πρώτο και το τρίτο τα έχω διαβάσει από δύο φορές και πάω για τρίτη.

Είμαι 17 ετών και μένω στο Κερατσίνι. Ασχολούμαι με την καλλιτεχνική φωτογραφία τα τελευταία τέσσερα χρόνια περίπου. Η τέχνη θεωρώ πως παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή μου και η τέχνη της φωτογραφίας έγινε ένα από τα κύρια μέσα έκφρασής μου. Όταν ξεκινούσα να αντιλαμβάνομαι πραγματικά το νόημα της καλλιτεχνικής φωτογραφίας, ίσως ακούσια, έψαχνα για κάποια κεντρική θεώρηση που θα μπορούσα να ακολουθήσω - όχι άκριτα και τυφλά, σαν δόγμα, αλλά μία που να ταιριάζει στη γενική θεώρηση μου σχετικά με τις τέχνες. Και τότε ήταν που διάβασα κάποιο από τα βιβλία σας! Υπήρχε στη βιβλιοθήκη του σπιτιού κάποιας θείας μου. Παλιά έκδοση, της δεκαετίας του '80. Πλάτων Ριβέλλης - "Φωτογραφία". Μέσα από τις σελίδες του έμαθα πάρα πολλά σχετικά με τη θέση της φωτογραφίας στις τέχνες και στην κοινωνία, την αγάπησα πολύ περισσότερο. Μαθήτευσα σχετικά με τις τεχνικές λεπτομέρειες, αλλά και εξερεύνησα οπτικές γωνίες (συγκεκριμένα την δική σας) σχετικά με τη σχέση φωτογράφου-φωτογραφίας και φωτογράφου-κοινωνίας. Γνώρισα επίσης το μεγαλείο (!) του Bresson.

Τον τελευταίο καιρό, που άρχισαν να δημοσιεύονται οι "52 Μονόλογοι" στο κανάλι σας στο YouTube, χάρηκα ιδιαίτερα. Είχα ήδη (όπως φαντάζεστε) χτίσει μια εικόνα στο μυαλό μου σχετικά με την εμφάνιση σας, την "αύρα" σας και την ιδιοσυγκρασία σας και διαπιστώνω ότι πιθανότατα ήταν ορθή. Το λέω αυτό διότι πιστεύω ότι μέσα από τα video αυτά επιτρέπετε λίγο περισσότερο στον θεατή να σας γνωρίσει και , πιθανόν, να σας οικειοποιηθεί. Όσο μπορεί, τέλος πάντων, να γνωρίσει ο καλλιτέχνης/θεατής τον καλλιτέχνη/εμπνευστή. Και, ίσως ακόμη σημαντικότερα, ο μαθητής τον δάσκαλο. Γι' αυτό εγώ έχω την ανάγκη να σας θεωρώ, μέσα από το θεωρητικό και το καλλιτεχνικό σας έργο, δάσκαλο μου. Κι ας μη με γνωρίζετε. Μαζί με τους μεγάλους ποιητές, ζωγράφους, μουσικούς στην αιωνιότητα.

Σας ευχαριστώ πάρα πολύ για αυτά που σ' εμένα προσωπικά - και φαντάζομαι σε αμέτρητους άλλους - έχετε προσφέρει. Είναι ανεκτίμητα. Έχετε τον αμέριστο σεβασμό και θαυμασμό μου.

Δεν μπορώ να μην εκφράσω πόσο τυχεροί είμαστε που υπάρχεις τόσο ουσιαστικά στη ζωή μας. Ήμουν φανατική οπαδός από την πρώτη στιγμή και συνεχίζω με την ίδια χαρά και ανάγκη για όλα αυτά που με τόσο με αφορούν υπαρξιακά και προσωπικά. -----------Πόσο σημαντικός είσαι στη ζωή μας και πως τα πιο σπουδαία πράγματα τα λες με τον πιο απλό τρόπο.

Χθες που παρακολούθησε ο ----------------------- από τη ------------------- ήταν στο σπίτι της γιαγιάς του η οποία κάθισε για λίγο να σε ακούσει αλλά δεν σηκώθηκε από την καρέκλα μέχρι το τέλος. Ο ------------μου έγραψε τι είπε η γιαγιά του:

«Η γιαγιά είπε αυτολεξεί: Είναι καταπληκτικός! Κρέμεσαι από τα χείλη του! Και είναι ακόμα εδώ και παρακολουθεί! Μόνο αυτό σου λέω»

Κύριε Ριβέλλη,

Σας στέλνω αυτό το μέιλ για να σας πω πόσο βαθιά απόλαυσα το χθεσινό μάθημα. Έχοντας κάνει σπουδές στη Θεωρία της Τέχνης και της Αρχαιολογίας κι έχοντας βρεθεί σε αρκετούς και διαφορετικούς χώρους τέχνης είτε συμμετέχοντας πιο ενεργά είτε ως παρατηρήτρια, έχω προβληματιστεί πολλές φορές υπαρξιακά για το τι είναι τέχνη και ποιά θέλω να είναι η δική μου θέση και σχέση με αυτή, πάντα καταλήγοντας σε μια πιο κλασική θεώρησή της με τον κίνδυνο να χαρακτηριστώ από τον ευρύτερο σύγχρονο, "μεταμοντέρνο" και αποδημητικό χώρο της τέχνης ως συντηρητική ή - το λιγότερο - αναχρονιστική. Χωρίς τους περισσότερους να αντιλαμβάνονται πως η θέση αυτή είναι μια συνειδητή επιλογή ουσίας.

Αν και ο πιο κοντινός μου φιλικός κύκλος μοιράζεται μαζί μου τις απόψεις αυτές, το μάθημα σας μου επιβεβαιώνει και επικυρώνει άλλη μια φορά, με τρόπο βαθύ και ουσιαστικό, ότι έχω πάρει το σωστό δρόμο. Που καταλήγει να είναι και ο πρώτος δρόμος που είχα επιλέξει ενστικτωδώς και στην αρχή. Κάτι που όπως είπατε κι εσείς χθες, δεν περιορίζεται στη θεώρησή μας περί τέχνης, αλλά επεκτείνεται και υφαίνει όλες τις όψεις της ζωής μας μιας και ενσωματώνεται βαθιά μέσα μας.

Για αυτό ακριβώς το λόγο, το μάθημά σας, ειδικά το χθεσινό, ήταν για μένα τόσο σημαντικό. Σαν αυτές τις φορές που πιάνεις στα χέρια σου ένα βιβλίο και ο συγγραφέας έχει τις λέξεις για να εκφράσει αυτό ακριβώς που αισθάνεσαι και πιστεύεις, με μια συνενοχή ιδιαίτερα ανακουφιστική και αισιόδοξη.

Είμαι μια ευχάριστα "ξαφνιασμένη" θαυμάστρια του έργου σας (δεν είναι και λίγο πράγμα να παρακολουθώ αργά το βράδυ εκπομπή σας στο ίντερνετ και την άλλη μέρα στον εργασιακό μου χώρο να παραλαμβάνω βιβλία "εκ μέρους του κ. Πλάτωνα Ριβέλλη")!!! Φυσικά όλα αυτά έγιναν χάρη στον αγαπημένο μου φίλο --------- που πολύ με νοιάζεται και με αγαπάει.

Ήθελα να γνωρίζετε ότι ειδικότερα το βιβλίο σας "Εισαγωγή στην καλλιτεχνική φωτογραφία" το έχω εδώ και δύο ημέρες διαρκώς μαζί μου. Στο κομοδίνο δίπλα μου όταν κοιμάμαι, στη θέση του συνοδηγού, στο γραφείο μου, πηγαίνοντας στο μπαλέτο τη μικρή μου κόρη -το βαστάω κι αυτό στα χέρια μου, μαζί με τσάντες, μπουφάν και κλειδιά. Θέλω να γνωρίζετε ότι ξεκλέβω όπου μπορώ χρόνο και διαβάζω παραγράφους στα "κλεφτά". Βρισκόμαστε σε μία περίοδο "παράνομου φλερτ" το βιβλίο σας και εγώ! Ήδη διάβασα την εισαγωγή του και μου έδωσε απέραντη ικανοποίηση και χαρά η αμεσότητα με την οποία γράφετε, το χιούμορ αλλά και το πάθος σας γύρω από τη φωτογραφική τέχνη. Ξετρελάθηκα περί της θεωρίας της "φτώχιας" αλλά και της ταλαιπωρίας -τολμώ να συμπληρώσω (εσείς φυσικά ξέρετε τι σημαίνει καλύτερα να έχει κάποιος το ένα μάτι διαρκώς κλειστό, να σέρνετε στο έδαφος, να σκύβει και μετά να μην μπορεί να περπατήσει καλά-καλά, κι όλα αυτά γιατί; για να πετύχουμε αυτό που φανταζόμαστε)! Παράλληλα μεγάλη ευτυχία η φτώχια... μου θύμισε την arte povera, την cucina povera. Μα στα απλά και ανεπιτήδευτα δεν κρύβεται τις περισσότερες φορές η απόλαυση;

Με όλα αυτά θέλω να πω ότι η φωτογραφία ίσως να λειτουργεί και λίγο θεραπευτικά πάνω μου....Τώρα πια και το βιβλίο σας!

Σας ευχαριστώ και για αυτό!

Χθες είχα πάει στην παρουσίαση φωτογραφιών του φωτογράφου Bruce Gilden που ήρθε στην Αθηνά. Απλά ήθελα να σας ευχαριστήσω μέσα από την καρδιά μου πόσο δίκιο έχετε για αυτά που μας λέτε επί χρόνια και πόσο μέσα μου επιβεβαιωθήκατε για άλλη μια φορά. Τι γελοίος που ήταν και τι χαζοαμερικάνος που καθότανε και μας ανέλυε την κάθε του φωτογραφία. Πόσο κουραστικός μπορεί να γίνει κάποιος. Να φανταστείτε, μας ανέλυε τόσο πολύ κάθε του φωτογραφία που και ενδιαφέρον να είχε αυτή, ξαφνικά έπαυε να έχει.

Και είπα στον --------------που καθόταν δίπλα μου «Α! ρε Ριβέλλη πόσο δίκιο είχες». Δάσκαλο σαν και σας δεν έχω ξαναγνωρίσει με την ποιότητα που έχετε. Και στο Λονδίνο που έκανα μαθήματα ήταν όλοι πεζοί, χωρίς ουσία, μόνο για τεχνικά σου λένε.

Ευχαριστούμε που υπάρχετε!!!!

Γεια σας !! Αγόρασα ένα βιβλίο σας, το εισαγωγή στην καλλιτεχνική φωτογραφία. Στις πρώτες σελίδες είμαι, και είναι καταπληκτικό. Με έχει πορώσει. Μου αρέσει που συνδέει όλη την τέχνη.

Παράλληλα είχα πάρει και εάν βιβλίο ------------- , εισαγωγή στην φωτογραφία. Καθώς το διάβαζα άρχισε να με τσαντίζει πολύ. Γεμάτο ορολογίες και επιστήμη και καμία ουσία. Θα το πετάξω.

Ευτυχώς που βρήκα το βιβλίο σας, γιατί είναι ουσιώδες. Από τις πρώτες σελίδες καταλαβαίνω πολλά.

Θέλω να ξέρεις και σε ευχαριστώ αμέτρητα για αυτό, πόσο μεγάλη σημασία έχει για εμένα το ότι μου μετέδωσες την αγάπη σου για τη φωτογραφία και το ότι με έμαθες να βλέπω. Τα μαθήματά σου ήταν σαν αποκάλυψη για εμένα! Ήταν μύηση σε ένα μαγικό κόσμο και σε κάτι που κατέχει πολύ μεγάλη θέση στη ζωή μου!

Ήμουν πολύ τυχερή, που είχα εσένα Δάσκαλο. Νιώθω απίστευτη χαρά και όταν φωτογραφίζω και όταν βλέπω φωτογραφικές δουλειές, που μου αρέσουν, και όταν βγάζω εγώ κάτι που μου αρέσει. Μπορεί τα τελευταία χρόνια, να μη φωτογράφιζα και να μην ασχολούμουν όσο θα ήθελα, γιατί υπήρχαν άλλες προτεραιότητες, αλλά ποτέ δεν το άφησα. Ίσως φέτος να είναι η χρονιά, που θα ξαναμπώ πιο ενεργά στα φωτογραφικά δρώμενα.

Μόλις τελείωσα το βιβλίο σας "Εισαγωγή στην καλλιτεχνική φωτογραφία" και ένιωσα την ανάγκη να σας γράψω.

Από την ημέρα που άρχισα την ανάγνωση το βιβλίου σας, γλίστρησε από μέσα μου όλος ο ενθουσιασμός που είχα μέχρι εκείνη την στιγμή για την φωτογραφία. Τώρα θέλω να μάθω, να δω, να διδαχτώ και η θλίψη μου είναι ακόμα πιο μεγάλη γιατί δεν ξέρω το πώς.

Μου ανοίξατε το παράθυρο και τώρα όλη αυτή η ομορφιά που αντίκρισα μου τυραννάει την ψυχή. Γι’ αυτό σας οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ.

Με εκτίμηση,