Πλάτων Ριβέλλης: Με τις ταπεινές εικαστικές γνώσεις μου θεωρώ ότι ο Richter είναι ένας από τους μεγαλύτερους ζωγράφους. Και επειδή έχω κουραστεί λίγο τα τελευταία χρόνια με την κατάχρηση της φωτογραφίας στον εικαστικό χώρο πρέπει να πω ότι είναι και μία από τις καλύτερες χρήσεις φωτογραφίας στη ζωγραφική.
Εδώ έχουμε την πλήρη μεταμόρφωση της φωτογραφίας και θεωρώ ότι είναι εξαιρετικός ο τρόπος με τον οποίο χειρίζεται τη φωτογραφία. Από ό,τι ξέρω, νομίζω ότι οι πρώτες φωτογραφίες που χρησιμοποίησε ήταν φωτογραφίες τρίτων, αλλά προς το τέλος άρχισε να τραβάει και ο ίδιος φωτογραφίες τις οποίες μετά αλλοίωνε. H φωτογραφία στον Richter λειτουργεί λίγο πολύ σαν το σκίτσο σε μερικούς ζωγράφους. Μερικοί ζωγράφοι ξεκινούν με ένα σκίτσο και από εκεί αναπτύσσουν έναν πίνακα. Ο Richter αντί να χρησιμοποιεί σκίτσο, χρησιμοποιεί μια φωτογραφία. Τόσο απλά. Έχει δηλαδή το πρώτο ρεαλιστικό φόντο του που είναι η φωτογραφία και από εκεί με ένα είδος, θα το λέγαμε, πρωτότυπου σφουμάτο αρχίζει να το εξαφανίζει.
Το παράξενο είναι ότι στο τέλος αφήνει μια αίσθηση φωτογραφίας και αυτό σε κάνει να έχεις μια αίσθηση μετέωρου ανάμεσα στην πραγματικότητα και στη μεταμόρφωση της.
Αυτό το απόσπασμα που ανέφερες του Richter λέει κάτι πολύ σημαντικό. Ο Richter δεν «καταπλακώνεται», να το πω εντός εισαγωγικών, από τη φωτογραφία, όπως ίσως θα πλακωνόμουν εγώ ή κάποιος άλλος που την ξέρει πάρα πολύ. Είπε, η φωτογραφία δεν έχει τεχνοτροπία, εννοεί δεν έχει στυλ. Αυτό δεν είναι αλήθεια. Και δεν είναι αλήθεια με την έννοια που ο οποιοσδήποτε βλέπει τη φωτογραφία. Ένας άνθρωπος που έχει μελετήσει την ιστορία της φωτογραφίας ξέρει ότι υπάρχουν πάρα πολλές τεχνοτροπίες στη φωτογραφία και πολύ στυλ στη φωτογραφία. Αυτό όμως είναι μια δέσμευση. Ο Richter παίρνει τη φωτογραφία στην πιο καθαρή της, αθώα, παρθένα μορφή της και τη χρησιμοποιεί σαν αποτύπωμα, σαν ίχνος μιας πραγματικότητας.
Και για αυτό θέλω να πω ότι είναι ένα από τα εκλεκτά δείγματα, όπου παίρνει την πρώτη ύλη τής φωτογραφίας. Να το πω απλά, η φωτογραφία είναι ένα πολύ φτωχό μέσον μπροστά στο τόσο πλούσιο μέσο της ζωγραφικής. Αυτός αντλεί αθωότητα από τη φτώχεια της φωτογραφίας και πάνω σε αυτήν χτίζει το έργο του, το οποίο το βρίσκω πραγματικά εξαιρετικά ενδιαφέρον.
Και δεν το λέω τώρα ως φωτογράφος, διότι το έργο του Richter έχει αφήσει τη φωτογραφία πίσω. Την έχει πάρει ως αφορμή και έχει πάει παραπέρα. Καταφέρνει να δημιουργήσει ένα μυστήριο μέσα από τη φωτογραφία και είναι ακριβώς αυτό το μυστήριο που η πραγματικότητα περνάει σε ένα χώρο που υπερβαίνει την πραγματικότητα. Το κάνει πιστεύω με μαγευτικό τρόπο.
Νομίζω ότι χρονικά η αφηρημένη του ζωγραφική, ή η μη συγκεκριμένη, έπεται των πρώτων φωτογραφιών. Δηλαδή, πρώτα ασχολήθηκε με τις φωτογραφίες, μετά πέρασε σε ένα χώρο πολύ ενδιαφέροντα, όχι όμως τόσο πρωτότυπο σαν τη φωτογραφική του δουλειά, για να ξανά συμπληρώσει τη φωτογραφική του δουλειά. Άρα υπάρχει ένας συνεχής διάλογος ανάμεσα στην αφηρημένη του τεχνοτροπία και στην φωτογραφική. Και οι επόμενες φωτογραφίες, αυτές που ακολουθούν την αφηρημένη, ενώ μοιάζουν με τις πρώτες, δεν είναι ακριβώς ίδιες.
Εμένα με ενδιαφέρει πάρα πολύ η χρήση της φωτογραφίας. Δηλαδή, σκέφτομαι ότι θα ήταν και ένα πολύ ενδιαφέρον μάθημα, αν θέλεις, σε νέους ανθρώπους για το πώς φεύγουμε από τη φωτογραφία, διότι με τον Richter, την εγκαταλείπουμε. Υπάρχει όμως η μνήμη της φωτογραφίας μέσα στο έργο του.
Και υπάρχει ένας πίνακάς του, εξαιρετικά ενδιαφέρων, που είναι η κάτοψη μιας πόλης. Νομίζω είναι το Παρίσι, δεν ξέρω. Βλέπουμε λοιπόν, σαν σε αεροπλάνο από ψηλά, και ανάλογα με την απόσταση που έχουμε από τον πίνακα, μετατρέπεται ο πίνακας σε απόλυτο ζωγραφικό ή απόλυτο φωτογραφικό αποτύπωμα μιας πόλης. Είναι πιστεύω πραγματικά ενδιαφέρον. Δεν ξέρω πώς αυτό μπορεί να αποδοθεί στην οθόνη, αλλά όταν είσαι μπροστά στον πίνακα με μερικά βήματα μετατρέπεται αυτό από φωτογραφία σε ζωγραφική και το ανάποδο. Πάντως, νομίζω ότι από όσους ζωγράφους ξέρω που έχουν χρησιμοποιήσει σχεδόν αυτούσια τη φωτογραφία, ο Richter μου προξενεί τη μεγαλύτερη μαγεία.
Ο ζωγράφος κινείται σε έναν κόσμο πολύ ευρύτερο, που είναι όλο το εικαστικό σύμπαν, το οποίο χρησιμοποιεί τη φωτογραφία πολύ πιο ελεύθερα, μερικές φορές με εξαιρετικά αποτελέσματα όπως ο Richter. Άλλες φορές με αποτελέσματα πιο εννοιακά και λίγο πιεσμένα. Συνήθως οι φωτογράφοι που ξεκινούν από τη φωτογραφία και πάνε προς τη ζωγραφική διακατέχονται από ένα σύμπλεγμα.