Ένας πετυχημένος φωτογράφος
Μια ερώτηση που γίνεται συχνά είναι πότε ένας φωτογράφος έχει πετύχει, πότε θεωρείται πετυχημένος. Εδώ πρέπει να διακρίνει κανείς ανάμεσα στην επαγγελματική και την καλλιτεχνική φωτογραφία. Πιστεύω ότι στην επαγγελματική τα κριτήρια είναι πολύ απλά. Αν κάποιος έχει ικανοποιήσει τους πελάτες του, αν έχει μια καλή φήμη, αν βγάζει αρκετά χρήματα, δεν νομίζω ότι χρειάζεται να ψάξει παρά πέρα. Η καριέρα του η επαγγελματική έχει πετύχει, πρέπει να είναι ικανοποιημένος, με έναν όρο βέβαια ότι η επιτυχία στηρίζεται σε ένα είδος μοντέλου, «μάρκας» του εαυτού του, την οποία πρέπει να καλλιεργήσει και να διατηρήσει. Ένας επαγγελματίας φωτογράφος δεν έχει την πολυτέλεια να αλλάζει κατευθύνσεις, να αλλάζει απόψεις, να δοκιμάζει νέα πράγματα, διότι αυτό που «πουλάει» στην αγορά είναι κάτι δοκιμασμένο και γι’ αυτό τον χρησιμοποιούν εκ νέου. Αν όμως ο φωτογράφος είναι καλλιτέχνης, νομίζω ότι θα ήταν σωστό να πούμε ότι ουδέποτε μπορεί να είναι πετυχημένος. Διότι ο καλλιτέχνης δεν έχει ένα όριο το οποίο όταν το φτάνει, μια κορυφή, ικανοποιείται. Η ικανοποίηση του καλλιτέχνη είναι η συνεχής αμφισβήτηση αυτού που κάνει. Και είναι η χαρά του στη διαδικασία και όχι στο αποτέλεσμα. Αν λοιπόν θεωρήσουμε ότι ένας καλλιτέχνης φωτογράφος κάνει καριέρα καλλιτεχνική, τότε θα ήτα σαν να λέμε ότι ένας ιερέας κάνει καριέρα, ένας εραστής κάνει καριέρα. Ένας άνθρωπος που κάνει κάτι που πιστεύει, κάτι που χαίρεται, δύσκολα μπορούμε να πούμε ότι κάνει καριέρα. Άρα η επιτυχία του καλλιτέχνη είναι συνεχής, επειδή πάντοτε τίθεται σε αμφισβήτηση. Ο καλλιτέχνης απολαμβάνει τη διαδικασία, απολαμβάνει και το αποτέλεσμα, στον βαθμό όμως που το αποτέλεσμα μπορεί να είναι ξεκίνημα για μια αμφισβήτηση αυτού που με βεβαιότητα έκανε μέχρι εκείνη τη στιγμή. Στην πραγματικότητα ο καλλιτέχνης όταν πετυχαίνει κάτι με την έννοια ενός αποτελέσματος που γίνεται αποδεκτό από τον κόσμο, την ίδια στιγμή έχει μέσα του το σπέρμα της αμφισβήτησης του ίδιου του του εαυτού. Αυτό τον κάνει να προχωράει. Άρα θα λέγαμε ότι ένας καλλιτέχνης δεν είναι λογικό να είναι πετυχημένος. Είναι λογικό να βάζει τον εαυτό του στη διαδικασία μιας επιτυχίας, αλλά να μην επιζητεί το τέρμα μιας επιτυχίας.