Εργάτες 2013

Ομαδική Έκθεση φωτογραφίας
στην Τεχνόπολη τού Δήμου Αθηναίων

27-1-13 / 24-2-13

Φωτογράφοι
Αλέξανδρος Βρεττάκος - Γρηγόρης Δάλλης - Δημήτρης Καρπούζης
Νίκος Μάρκου - Ανδρέας Σχοινάς

Επιμέλεια
Πλάτων Ριβέλλης

Πορτρέτα σε ώρα εργασίας

Συνήθως δεν συμφωνώ με ομαδικές εκθέσεις που διοργανώνονται στο πλαίσιο μιας συγκεκριμένης θεματικής ενότητας και ο λόγος είναι ότι έτσι κατευθύνεται ο θεατής προς μια δημοσιογραφική και αφηγηματική προσέγγιση των φωτογραφιών. Στην περίπτωση τής συγκεκριμένης έκθεσης με τον τίτλο "Εργάτες" το θέμα λειτουργεί περισσότερο σαν πρόκληση για μια σύνθετη και ταυτόχρονα πιο αφηρημένη προσέγγιση και λιγότερο σαν εργαλείο ανάγνωσης και αποκωδικοποίησης, έστω και αν η έκθεση παρουσιάζεται σε συνδυασμό με τα εγκαίνια ενός βιομηχανικού μουσείου. Η επιλογή άλλωστε των φωτογράφων και των φωτογραφιών τους δείχνει ότι η έμφαση δίνεται στο ανθρώπινο πορτρέτο και όχι τόσο στην ιδιότητα τής εργασίας, ενώ είναι επίσης φανερό ότι σχεδόν από όλες τις φωτογραφίες απουσιάζουν οι αναφορές στα στερεότυπα τής βιομηχανικής εργασίας.

Παράλληλα, η ομοιότητα των θεματικών απεικονίσεων προτρέπει τον θεατή σε μια διαδικασία διαχωρισμού και διάκρισης τού προσωπικού λόγου κάθε συγκεκριμένου φωτογράφου, κάτι δηλαδή που υπηρετεί σαφώς τη δημιουργική πρόθεση των φωτογράφων και την καλλιτεχνική ταυτότητα των φωτογραφιών τους σε αντίθεση με μια ανεκδοτολογική ή και στρατευμένη ανάγνωση.

Ο Νίκος Μάρκου είναι ο πρώτος γνωστός φωτογράφος από τη γενιά τής νέας ελληνικής φωτογραφίας που αποτύπωσε εργάτες με δημιουργική και όχι δημοσιογραφική πρόθεση. Πρόκειται μάλιστα για εργαζόμενους στο Φωταέριο Αθηνών, την εποχή που ακόμα ήταν σε λειτουργία, δηλαδή στον ίδιο χώρο που σήμερα αποτελεί τη βάση τού νέου βιομηχανικού μουσείου. Οι φωτογραφίες του γνώρισαν σημαντική προβολή την εποχή που τραβήχτηκαν (πριν από καμιά τριανταριά χρόνια) και ήταν και η ουσιαστική αφετηρία για την πολύ καλή συνέχεια στη φωτογραφική δουλειά τού Μάρκου, η οποία βέβαια στην πορεία της υιοθέτησε πολύ διαφορετικές κατευθύνσεις. Οι φωτογραφίες αυτές αντέχουν στον χρόνο και παραμένουν εξαιρετικά δείγματα δυναμισμού, αμεσότητας και απλότητας, ενώ μαρτυρούν και έναν θαυμαστό έλεγχο τού κάδρου από τον τότε νεαρό φωτογράφο.

Ο Δημήτρης Καρπούζης με τις φωτογραφίες του αυτές αποτυπώνει την καθημερινότητά του. Για πολλά χρόνια, από τις αρχές τής δεκαετίας τού 1990 μέχρι τα μέσα τής δεκαετίας τού 2000, φωτογράφιζε τους συναδέλφους του στο εργοστάσιο όπου και ο ίδιος εργαζόταν. Είναι χαρακτηριστικό ότι το σύνολο αυτών των φωτογραφιών αποδίδει μια ενιαία ατμόσφαιρα, και τείνει περισσότερο στο οικογενειακό λεύκωμα παρά στην έξωθεν καταγραφή. Ο τρόπος προσέγγισης των προσώπων που απεικονίζονται και η θέση των ίδιων απέναντι στον φακό αποκαλύπτουν την ανθρώπινη σχέση εμπιστοσύνης και συνενοχής μεταξύ φωτογράφου και φωτογραφιζόμενου. Ο λυρισμός των φωτογραφιών δεν υποκύπτει σε συναισθηματισμό ή σε συνθηματολογία, αλλά και η φωτογραφική γνώση ή η φορμαλιστική δεινότητα παραμένουν διακριτικές για να μην επισκιάσουν την ποιητική αφαίρεση των φωτογραφιών.

Ο Ανδρέας Σχοινάς είναι γνωστός για τις θαυμάσιες φωτογραφίες κυρίως άγνωστων ανθρώπων, οι οποίοι, από τη στιγμή που στρέφει τον φακό του επάνω τους, γίνονται δικοί του, τους αγαπάει αλλά και τους σατιρίζει, είτε τους συναντάει σε λαϊκές γειτονιές τής Αττικής, είτε σε γλέντια, τελετές και παρελάσεις. Η προσέγγισή του διακρίνεται από τρυφερότητα, η οποία όμως συνδυασμένη με το χιούμορ και με μια υπόγεια σκωπτική διάθεση μπορεί να γίνει πότε ανατρεπτική, πότε ειρωνική, αλλά και πολύ συχνά άκρως τραγική. Μέσα στη φωτογραφική του περιπλάνηση δεν φωτογραφίζει εργάτες με θεματική εμμονή, αλλά περιστασιακά ανθρώπους που τυχαίνει να δουλεύουν και τους εντάσσει στο πλαίσιο τής μεγάλης λαϊκής τοιχογραφίας που απασχολεί τις βόλτες του και τη σκέψη του. Για τον θεατή όμως που γνωρίζει μεγαλύτερο μέρος τής δουλειάς τού Σχοινά είναι φανερό ότι η στάση του απέναντι σε αυτούς τους εργάτες διακρίνεται από μια απόσταση σεβασμού και αποδοχής χωρίς άλλες εμφανείς υπογραμμίσεις και τοποθετήσεις. Και -όπως πάντα συμβαίνει στις φωτογραφίες του- χωρίς να δίνει μικρότερη σημασία στη στιβαρή και λιτή σύνθεση τού κάδρου του.

Η παρουσία των δύο άλλων νεότερων φωτογράφων από την Κοζάνη, τού Αλέξανδρου Βρεττάκου και τού Γρηγόρη Δάλλη, οφείλεται αρχικά στη σκέψη ότι Ελλάδα δεν μπορεί να είναι μόνον η Αθήνα και ότι η Κοζάνη είναι μια από τις πιο σημαντικές βιομηχανικές περιοχές τής χώρας μας. Τίποτε όμως από τα παραπάνω δεν θα αρκούσε αν οι δύο αυτοί φωτογράφοι δεν είχαν δείξει έναν αξιοσημείωτο φωτογραφικό έλεγχο και μάλιστα σε ένα θέμα που εύκολα παρασέρνει τον φωτογράφο σε μελοδραματικές κορώνες. Ο Βρεττάκος έχει μια πολύ απελευθερωμένη προσέγγιση, σχεδόν ποιητική και πάντως πολύ μακριά από μια περιγραφική απεικόνιση εργασίας. Οδηγεί με δυναμισμό στα εικαστικά άκρο το ασπρόμαυρο και γίνεται παιγνιώδης με το χρώμα. Ο Δάλλης έχει μεγάλη έφεση και ικανότητα στην κινητικότητα και τη γεωμετρία τής σύνθεσης, χωρίς να παραβλέπει την ποιητική φαντασία τού κάδρου. Η συμμετοχή τους στην έκθεση έρχεται να υπογραμμίσει και να σηματοδοτήσει την καλή φωτογραφική παραγωγή των νέων φωτογράφων τής επαρχίας.

Η φωτογράφιση θεμάτων τα οποία είναι αυτομάτως αναγνωρίσιμα, όπως εν προκειμένω άνθρωποι των οποίων η εμφάνιση και οι συνθήκες παρουσίας δηλώνουν την ιδιότητά τους, αποτελεί μια ακόμα πρόκληση για τον φωτογράφο. Και οποιαδήποτε νέα πρόκληση αυξάνει τις πιθανότητες για μια ακόμα καλύτερη φωτογραφία, αφού κάθε έργο τέχνης συνιστά τη λύση ενός προβλήματος. Οι φωτογράφοι τής έκθεσης αυτής έπρεπε να διαπεράσουν και να υπερβούν το προφανές με στόχο να αποκαλύψουν πλευρές πέραν από το αυτονόητο. Τις περισσότερες φορές το κατάφεραν με τρόπο και απόλυτο και διακριτικό.

Πλάτων Ριβέλλης

 

---

Ο Αλέξανδρος Βρεττάκος γεννήθηκε το 1964 στην Κοζάνη, όπου ζει μέχρι σήμερα. Εργάζεται ως καθηγητής Φυσικής αγωγής και προπονητής καλαθοσφαίρισης. Κατά τη δεκαετία του 1990 δίδαξε φωτογραφία στα ΝΕΛΕ και στα ΙΕΚ Κοζάνης. Το 2002 δημιούργησε, σε συνεργασία με το Δήμο Κοζάνης, το Φωτογραφικό Εργαστήρι Φωτοδίοδος, όπου τα τελευταία εννέα χρόνια διδάσκει φωτογραφία. Έχει δείξει φωτογραφίες του σε πολλές ομαδικές και ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα.

Φωτογραφίες Αλέξανδρου Βρεττάκου

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
•  

Ο Γρηγόρης Δάλλης γεννήθηκε το 1971. Zει μόνιμα στην Κοζάνη. Εργάζεται στη ΔΕΗ. Με τη φωτογραφία ασχολείται από το 1998. Έχει δείξει φωτογραφίες του σε πολλές ομαδικές και ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα.

Φωτογραφίες Γρηγόρη Δάλλη

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
•  

Ο Δημήτρης Καρπούζης γεννήθηκε το 1956 στο Ηράκλειο Κρήτης. Από το 1982 ζει στην Αθήνα. Επί τριάντα χρόνια εργάστηκε στην Ελαιουργική Εταιρεία Μινέρβα. Με τη φωτογραφία ασχολήθηκε από τα μαθητικά του χρόνια. Από το 1989 είναι μέλος τού Φωτογραφικού Κύκλου. Έχει δείξει φωτογραφίες του σε πολλές ομαδικές και ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα.

Φωτογραφίες Δημήτρη Καρπούζη

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
•  

Ο Νίκος Μάρκου γεννήθηκε το 1959 στην Αθήνα, όπου ζει και εργάζεται. Σπούδασε Μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το έργο του έχει βραβευτεί και εκτεθεί σε πολλές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις σε μουσεία και ιδρύματα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Το 2003 συμμετείχε στην διεθνή έκθεση "Outlook" (Αθήνα) και το 2008 σε ομαδική έκθεση στο Théâtre de la Photographie et de l'Image (Νίκαια, Γαλλία). Το 2009 εκπροσώπησε την Ελλάδα στο Photoespaña. Την ίδια χρονιά το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης φιλοξένησε την φωτογραφική του εργασία “ΤΟΠΟΣ”. Το 2012 Συμμετείχε στην διεθνή έκθεση “SENCE OF PLACE” στη BOZAR (Βρυξέλες). Από το 2000 έχει δημοσιεύσει δύο φωτογραφικά λευκώματα: "Γεωμετρίες" και "COSMOS".

Φωτογραφίες Νίκου Μάρκου

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
•  

Ο Ανδρέας Σχοινάς γεννήθηκε το 1950 στον Πειραιά. Εργάστηκε ως σχεδιαστής αρχιτεκτονικού σχεδίου και ως φωτογράφος μέχρι το 2012, οπόταν και συνταξιοδοτήθηκε. Από το 1988 είναι μέλος τού Φωτογραφικού Κύκλου. Έχει δείξει φωτογραφίες του σε πολλές ομαδικές και ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα. Έχουν κυκλοφορήσει οι μονογραφίες με φωτογραφίες του: Γειτονιά, Μέρα γάμου και Το Γιαπί.

Φωτογραφίες Ανδρέα Σχοινά

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
•  

---

Εγκαίνια

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
•