29-2-00
Τόφερε η τύχη να μην έχω κάνει παιδιά. Και τώρα πλέον δεν νομίζω πως τα θέλω πλέον. Η κούραση και ο εγωισμός τής μέσης ηλικίας δεν επιτρέπουν απαιτητικές παρεμβολές τρίτων. Δεν ξέρω βέβαια αν η απουσία μιας τόσο σημαντικής εμπειρίας πρέπει να χρεωθεί στην απολύτως αρνητική πλευρά τής ζωής μου, ή αν απλώς πρέπει να θεωρηθεί κάτι που δεν πρόλαβα να ζήσω, όπως και τόσα άλλα. Εκείνο όμως που φοβάμαι είναι μήπως μου αφαιρεί το δικαίωμα να κρίνω ή να συμβουλεύω όσους έγιναν γονείς. Αυτό όμως σκοπεύω παρόλα αυτά να κάνω στις γραμμές που ακολουθούν.
Δεν μπορώ να μην παραδεχτώ ότι το ομολογουμένως βαρύ γονικό έργο, το οποίο εγώ στερήθηκα ή από το οποίο απαλλάχτηκα, είναι η αιτία των περισσοτέρων συναισθηματικών δεινών. Διδάσκοντας φωτογραφία εδώ και είκοσι χρόνια σε μαθητές όλων των ηλικιών, δεν έπαψα να σκοντάφτω σε συναισθηματικές αναπηρίες τους, των οποίων τα αποτελέσματα είναι εξόχως φανερά στην προσπάθεια για καλλιτεχνική έκφραση και δημιουργία, που είναι και το περιεχόμενο τού μαθήματός μου. Και μάλιστα φανερά προς όλες τις κατευθύνσεις, είτε δηλαδή η τάση τού μαθητή-δημιουργού είναι προς την υπερβολική προβολή, τον άκρατο εγωισμό και τον προκλητικό εντυπωσιασμό, είτε αντιθέτως προς την αυτοεξαφάνιση, την υπερβολική σεμνότητα και μετριοφροσύνη και την απόλυτη διακριτικότητα.
Εύκολα κατέληξα στη διαπίστωση ότι στις περισσότερες περιπτώσεις οι γονείς είναι υπεύθυνοι, εν όλω ή εν μέρει, γι αυτές τις συναισθηματικές κακώσεις, τις οποίες προκαλούν στην προσπάθειά τους να βοηθήσουν. Ουδέποτε τόσο καλές προθέσεις έχουν αποφέρει τόσο κακά αποτελέσματα. Οι εξηγήσεις είναι πολλές και βάσιμες. Πριν από όλα οι γονείς προσπαθούν να μεταδώσουν πράγματα, αξίες, γνώσεις, το περιεχόμενο των οποίων μεταβάλλεται με τέτοια ταχύτητα, ώστε σε διάστημα πολύ λίγων χρόνων να είναι από εσφαλμένο έως άχρηστο. Ο παιδευτικός τους ρόλος, τον οποίο μέχρι σήμερα μπορούσαν ευκολότερα να προβάλουν, δεν έχει πλέον πεδίο εφαρμογής. Το γεγονός αυτό απογυμνώνει και αναδεικνύει ακόμα περισσότερο την αδυναμία τού συναισθηματικού τους ρόλου. Άλλωστε, τον τελευταίο τις περισσότερες φορές παραποίησαν κάτω από το πρόσχημα τής παιδευτικής τους αποστολής. Πόσες γονικές σκληρότητες και ολιγωρίες δεν καλύφτηκαν κάτω από τον μανδύα τής διαπαιδαγώγησης; Άλλη μια αιτία (και όχι δικαιολογία) είναι η πάντοτε εσφαλμένη και συχνά ανταγωνιστική σύγκριση των επιτευγμάτων τής δικής τους ζωής με αυτήν τού παιδιού τους. Η κυριότερη όμως, αν όχι και μοναδική, υπέρ των γονέων δικαιολογία είναι ότι και αυτοί είχανε γονείς. Πρόκειται δηλαδή για έναν φαύλο και αέναο κύκλο καλών προθέσεων που πληγώνουν και ευνουχίζουν, σε μια σειρά χωρίς τέλος, όπου οι πρωταγωνιστές εναλλάσσονται στον ρόλο τού θύματος και τού θύτη.
Σε μια προσπάθεια συγκέντρωσης και σχηματοποίησης όλων των αρνητικών μου εντυπώσεων από την αδιέξοδη διαπλοκή τρυφερότητας και σκληρότητας των σχέσεων αυτών διαπίστωσα (με όλο τον κίνδυνο των γενικεύσεων) ότι ο πυρήνας τού κακού βρίσκεται παραδόξως σε μια έλλειψη γενναιοδωρίας από την πλευρά των γονιών, που τους εμποδίζει να εκδηλώνουν τα μόνα δύο πράγματα που έχει ανάγκη ένας άνθρωπος (όχι απλώς ένα παιδί) και τα οποία φαίνεται πως όταν τα στερείται μικρός κινδυνεύει να μην τα συναντήσει ποτέ: την αγάπη και την αναγνώριση. Ο αγώνας τής ζωής (και εννοώ κάτι πολύ σημαντικότερο από την απλή επιβίωση) δεν είναι τίποτε άλλο από την ανάλωση τής πλειοψηφίας των ανθρώπων να πετύχουν αυτά τα δύο. Πίσω από την αγωνία αυτή συνήθως κρύβεται η παιδική προσπάθεια να τα εκμαιεύσουν από την μόνη πηγή που δικαιωματικά έπρεπε να τους τα παρέχει. Αν λοιπόν μπορώ κι εγώ με τον εύκολο ρόλο τού παρατηρητή να δώσω μια συμβουλή, αυτή θα είναι να περιοριστεί η ανατροφή σε δύο λέξεις: σ’ αγαπώ και μπράβο. Και κανείς να μην διεκδικεί ή να περιμένει τίποτα περισσότερο. Αυτά είναι αρκετά, αλλά φαίνεται πως δεν είναι εύκολα.