Φωτογράφος-Καθημερινή (2010)
Η νέα ψηφιακή επανάσταση στη φωτογραφία είναι σίγουρο ότι τάραξε τα νερά. Και, κάθε φορά που τα νερά ταράζονται, η τέχνη αφυπνίζεται από τον λήθαργο τού γνώριμου και την ασφάλεια τής πεπατημένης.
Η πιο χαρακτηριστική αλλαγή που προκλήθηκε από την ψηφιακή λαίλαπα είναι η τυπική κατάργηση τής ασπρόμαυρης φωτογραφίας. Μέχρι τότε το θέμα έμοιαζε λυμένο με την επιλογή ασπρόμαυρου ή έγχρωμου φιλμ. Η ψηφιακή φωτογραφία, όμως, είναι πάντα - και από τη φύση της - έγχρωμη. Ο φωτογράφος έχει την εκ των υστέρων δυνατότητα να διατηρήσει το χρώμα στη φωτογραφία του ή να το εξαφανίσει αντικαθιστώντας το με τόνους τού ασπρόμαυρου. Αυτό είναι χωρίς αμφιβολία μία πολυτέλεια που κάποτε δεν θα μπορούσαμε ούτε να ονειρευτούμε, πολυτέλεια που πολλαπλασιάζει τις δημιουργικές επιλογές. Ο καλλιτέχνης όμως έχει την τάση να φοβάται την ποικιλία και ελευθερία των επιλογών, γιατί έτσι αυξάνεται η ανασφάλειά του. Και όπως ήταν αναμενόμενο πολλοί επιχείρησαν να περιορίσουν αυτή την ελευθερία με σπασμωδικές συμβουλές τού τύπου "γυρίστε το ηλεκτρονικό σκόπευτρο σε ασπρόμαυρη εικόνα", ή "αποφύγετε να αντικρύσετε τις φωτογραφίες έγχρωμες και μετατρέψετε τις πάραυτα σε ασπρόμαυρες", ή "αποφασίστε εκ των προτέρων πώς θέλετε να βλέπετε τον κόσμο".
Ο πρώτος - και εύλογος - πανικός έδωσε ευτυχώς γρήγορα τη θέση του σε ψυχραιμότερες σκέψεις. Και άρχισε να ωριμάζει η ιδέα ότι όλο το πρόβλημα βρισκόταν (επιτέλους) στην ανάγκη να σκεφτούμε γιατί μια φωτογραφία είναι καλό να είναι ασπρόμαυρη και γιατί μία άλλη μοιάζει καλύτερη έγχρωμη. Η πληθώρα των νέων επιλογών που η ψηφιακή φωτογραφία προσφέρει, και που έχουν σχέση με την ευκολία και την ταχύτητα των φωτογραφικών λήψεων και των ψηφιακών επεξεργασιών, εξαναγκάζει τον φωτογράφο να καλλιεργήσει (πολύ πιο πολύ από όσο γινόταν στο παρελθόν) τη σκέψη του και τα κριτήριά του, με αποτέλεσμα να εμπλουτίζεται η καλλιτεχνική διαδικασία και να γίνεται πιο συνειδητό το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα.
Η ταυτόχρονη και παράλληλη μελέτη τής ίδιας φωτογραφίας σε ασπρόμαυρη και έγχρωμη εκδοχή αποκαλύπτει την ιδιαίτερη ταυτότητά τους και ενδεχομένως ανατρέπει εδραιωμένες πεποιθήσεις. Μια από αυτές ήθελε την έγχρωμη φωτογραφία πιο "εικαστική", ίσως λόγω τής φαινομενικής συγγένειάς της με τα χρώματα τής ζωγραφικής, ή τής προτίμησης που έδειχναν σε αυτήν οι γκαλερί, ή, τέλος, λόγω των φαιδρών χρωματικών υπερβολών που υιοθέτησαν μερικοί πρώιμοι κολορίστες. Εντούτοις, η έγχρωμη φωτογραφία, σαν πιο αληθοφανής από την ασπρόμαυρη, έχει στενότερη σχέση με την αποτύπωση τού πραγματικού και πολύ μεγαλύτερη αφηγηματική ικανότητα από την ασπρόμαυρη. Η οποία με τη σειρά της, μέσα από την αφαίρεση που συνθέτουν οι μονοχρωματικές επιφάνειές της και οι σχηματοποιημένοι όγκοι της, προσφέρεται πολύ περισσότερο για παραμορφωτικές επεμβάσεις από την πλευρά τού φωτογράφου, κάτι που λογικά την καθιστά πιο "εικαστική" από την έγχρωμη. Μια προσπάθεια να επέμβει κανείς μέσα από ψηφιακή επεξεργασία τόσο στη μία όσο και στην άλλη εύκολα πείθει ότι η έγχρωμη αντιστέκεται στις επεμβάσεις, ενώ η ασπρόμαυρη σχεδόν τις αποζητά. Και, αντίθετα, σχεδόν ποτέ μια ασπρόμαυρη φωτογραφία δεν καταλήγει όπως τραβήχτηκε, ενώ μία έγχρωμη σπανίως απέχει πολύ από την αρχική της μορφή.
Οι παραπάνω σκέψεις δεν έχουν για στόχο να επιβάλουν νέα δόγματα στη θέση των παλαιών, αλλά να δώσουν ένα πιο πλούσιο περιεχόμενο στο πολύ σημαντικό δεύτερο στάδιο τής φωτογραφικής διαδικασίας, όταν ο φωτογράφος δεν βρίσκεται πλέον αντιμέτωπος με τη ζωή, αλλά με τη φωτογραφία. Όταν δηλαδή ο έσω κόσμος του επιχειρεί να επεξεργαστεί δημιουργικά την έκπληξη τής προηγούμενης επαφής με τον έξω κόσμο. Η ποικιλία των επιλογών που του προσφέρει η ψηφιακή τεχνολογία - και ανάμεσά τους σημαντική θέση κατέχει το χρώμα και το άσπρο-μαύρο - σε συνδυασμό με την αυξημένη ανάγκη για δημιουργική σκέψη και κρίση θα τον βοηθήσουν να καταλήξει σε ένα αποτέλεσμα πιο σύνθετο και πιο συνειδητό.