Φωτογράφος-Καθημερινή
Μάιος 2007
Σημείωμα τέταρτο: Το ασπρόμαυρο και η ψηφιακή τεχνολογία./p>
Στα προηγούμενα σημειώματά μου σχετικά με την ψηφιακή τεχνολογία ο αναγνώστης θα είχε διαπιστώσει μια γενική αισιοδοξία μου απέναντι σ’ αυτήν. Υπάρχει όμως και ένα πρόβλημα στην ψηφιακή για τη αντιμετώπιση τού οποίου δεν είμαι τόσο αισιόδοξος, μια και η λύση του απαιτεί μεγάλη ωριμότητα, γνώση, άποψη και αποφασιστικότητα, κάτι που δεν διαθέτει η πλειοψηφία των φωτογράφων. Το πρόβλημα αυτό είναι η τύχη τής ασπρόμαυρης φωτογραφίας. Ξέρω ότι αρκετοί φωτογράφοι πιστεύουν ότι η παρουσία τού χρώματος εδώ και μερικά χρόνια εκθρόνισε οριστικά το ασπρόμαυρο, όχι απλώς από το προσκήνιο, αλλά γενικώς από τον χώρο τής τέχνης. Είναι οι ίδιοι που δεν κατάλαβαν ποτέ ότι μια ασπρόμαυρη φωτογραφία δεν είναι μια φωτογραφία από την οποία αφαίρεσαν το χρώμα, αλλά μια συνολική θεώρηση τού κόσμου, εξίσου, αλλά διαφορετικά, λαμπερή και δυναμική με την έγχρωμη. Η κοντόφθαλμη άποψή τους θυμίζει το σύγχρονο Χόλυγουντ που αποφάσισε να επιχρωματίζει ψηφιακά τις ασπρόμαυρες ταινίες. Η ψηφιακή τεχνολογία μπορεί να στηρίζεται στους τόνους τού γκρι, αλλά αποδίδει πάντοτε χρώματα. Ο ψηφιακός φωτογράφος βλέπει αναγκαστικά έγχρωμο αποτέλεσμα και καλείται να το μετατρέψει σε ασπρόμαυρο. Οι ειδικοί μάλιστα μας λένε ότι αυτό πρέπει οπωσδήποτε να γίνει κατά την επεξεργασία και όχι κατά τη λήψη για να εξασφαλίσουμε την πληρέστερη παρουσία τόνων (π.χ. μέθοδος Russell Brown). Άρα η μηχανή καταγράφει χρώματα. Αυτό σπρώχνει συνήθως τον φωτογράφο να αφαιρέσει τα χρώματα από εκείνες τις φωτογραφίες που δεν λειτούργησαν καλά σαν έγχρωμες. Οι ασπρόμαυρές του είναι συνήθως οι αποτυχημένες του έγχρωμες. Για το πρόβλημα αυτό δεν έχω κατασταλαγμένη απάντηση. Για την ώρα οι μόνες συμβουλές (με πολύ δισταγμό) που μπορώ να δώσω είναι οι εξής: Ο φωτογράφος να αποφεύγει τη χρήση τής οθόνης για τη σκόπευση ή και τον άμεσο έλεγχο τής φωτογραφίας. Το σκόπευτρο τον προφυλάσσει από την πραγματικότητα και μεταφέρει στο μάτι έναν πιο αφηρημένο κόσμο, όπου τα χρώματα και οι τόνοι δεν είναι τόσο ρεαλιστικοί. Ο φωτογράφος να προαποφασίζει τι θα τραβήξει (ασπρόμαυρο ή έγχρωμο), όπως έκανε με τα φιλμ. Αν τραβάει έγχρωμες (που σημαίνει ότι βλέπει έγχρωμα) δεν χρειάζεται όσες απορρίπτει να τις μετατρέπει σε ασπρόμαυρες. Όπως δεν το έκανε ποτέ δεν υπάρχει λόγος να το κάνει και τώρα. Μεταφέρετε αυτή την πρακτική σε οποιαδήποτε άλλη τέχνη (με τις αναγκαίες αναλογίες) και θα διαπιστώσετε πόσο παράλογη είναι. Αν τραβάει ασπρόμαυρες (που σημαίνει ότι βλέπει ασπρόμαυρα), ας μετατρέψει αμέσως στον υπολογιστή του τις φωτογραφίες σε ασπρόμαυρες και τότε να τις κρίνει. Αν ο φωτογράφος θέλει να δίνει σε κάθε λήψη του όλες τις έξωθεν πιθανότητες για να του βγει μια καλή φωτογραφία (όπως πιθανόν να κάνει ένας επαγγελματίας φωτογράφος), θα έπρεπε με την ίδια λογική να τις δοκιμάζει όλες σε κάθετη και οριζόντια εκδοχή, έγχρωμη και ασπρόμαυρη, υποφωτισμένη και υπερφωτισμένη, με ή χωρίς βάθος πεδίου, με ευρυγώνιο ή τηλεφακό κ.ο.κ. Τέχνη όμως σημαίνει όραμα, άποψη και -κυρίως- επιλογές. Και η ασπρόμαυρη επιλογή είναι μία από τις καθοριστικές και κορυφαίες.