Φωτογράφος-Καθημερινή
Δεκέμβριος 2006
Θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει την τέχνη σαν μια απαραίτητη πολυτέλεια και σαν μια άχρηστη αναγκαιότητα. Αυτοί οι φαινομενικά οξύμωροι χαρακτηρισμοί μπορεί να γίνουν απόλυτα κατανοητοί και αποδεκτοί από εκείνους τους ανθρώπους, που είναι σε θέση να αντιληφθούν την απουσία τής τέχνης και να υποφέρουν από την έλλειψή της. Και αν είναι μάλλον σίγουρο ότι οι άνθρωποι αυτοί δεν εκφράζουν (και ουδέποτε εξέφραζαν) την πλειοψηφία τής κοινωνίας, είναι εξίσου βέβαιο ότι αντιπροσωπεύουν παρόλα αυτά ένα σημαντικό τμήμα της που συντίθεται από ένα ευρύτατο φάσμα ηλικιών και κοινωνικής διαστρωμάτωσης.
Για όσες χιλιετίες η τέχνη αντλούσε τις ρίζες της από τη θρησκεία, η αντιμετώπισή των καλλιτεχνών και των φιλότεχνων από την μη φιλότεχνη μερίδα τής κοινωνίας αντανακλούσε τον σεβασμό και τη σοβαρότητα που επέβαλε η θρησκεία, έστω και αν η ίδια η τέχνη παρέμενε για την πλειοψηφία ένα κλειστό βιβλίο. Από τότε όμως που η τέχνη πήρε τις αποστάσεις της από τη θρησκεία, η κοινωνία έγινε πολύ πιο αυστηρή απέναντί της, και όσοι αντλούσαν από αυτήν παρηγοριά και απόλαυση αντιμετωπίζονταν πλέον με ειρωνεία και με περιφρόνηση και στην καλύτερη περίπτωση με απορία και έκπληξη.
Η παιδεία από την πλευρά της, στηριγμένη εδώ και πολλά χρόνια στην έννοια τής χρησιμότητας και τής ανταπόδοσης, περιόρισε την τέχνη στον χώρο τής ειδικής παιδείας, τον οποίο νομιμοποιούνται να ακολουθήσουν μόνον όσοι επιδεικνύουν ειδικές δεξιότητες. Μια παιδεία δηλαδή που δεν απευθύνεται στους εν δυνάμει φιλότεχνους, αλλά στους εν δυνάμει ταλαντούχους.
Τα τελευταία όμως χρόνια η κοινωνία, αμήχανη μπροστά στην κοινωνική ισοπέδωση που φέρνει η εξάπλωση των υλικών αγαθών και σχεδόν δυσαρεστημένη που τα ρούχα (από τη στιγμή που είναι όλα σινιέ) δεν κάνουν πλέον τον παπά, αποφάσισε να υιοθετήσει και να καπηλευτεί την για τόσα χρόνια περιφρονημένη τέχνη με το να την καταστήσει κερασάκι στην τούρτα τού lifestyle. Άνθρωποι που με κανέναν τρόπο δεν αντιλαμβάνονται την απουσία της (αφού δεν μπορούν να αναγνωρίσουν την παρουσία της) και για τους οποίους η έλλειψή της συνιστά στην πραγματικότητα ανακούφιση, θεωρούν απαραίτητο, παρόλα αυτά, να αναφέρονται σε αυτήν με κάθε ευκαιρία, να την μνημονεύουν στα βιογραφικά τους σημειώματα και να επιδεικνύουν σαν δείγμα κοινωνικής ανόδου την οποιαδήποτε (συνήθως επιδερμική) σχέση τους με αυτήν. Ίσως να μην απέχει και πολύ η στιγμή που θα τής αποδώσουν και θεραπευτικές ιδιότητες συνιστώντας (κατά παράφραση τού γνωστού ρητού) ότι «λίγο τέχνη την ημέρα, τον γιατρό τον κάνει πέρα».
Η εξέλιξη αυτή μπορεί να είναι αρκετά αστεία, ενίοτε και γελοία, αλλά, φυσικά, ούτε κατ’ ελάχιστον επικίνδυνη, αφού (παραφράζοντας και πάλι τη γνωστή διαφήμιση) «αι γενεαί περνούν, αλλά η τέχνη παραμένει».