Φωτογράφος (2001)
Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν δύο τρόπους επικοινωνίας με τον κόσμο. Ο ένας, ο πιο εσωτερικός, είναι αυτός που «αποπειράται» την ειλικρινή επικοινωνία τους με τον κόσμο και τους συνανθρώπους τους, και ο δεύτερος, ο πιο εξωτερικός, είναι αυτός που μέσω ενός προσωπείου «εξασφαλίζει» ένα ποσοστό επικοινωνίας με τον έξω κόσμο και τους συνανθρώπους τους. Είναι η αναλογία ανάμεσα στο γυμνό και στο ντυμένο σώμα. Αυτός ο δυϊσμός δεν συνιστά υποκρισία, αλλά εντάσσεται στο δικαίωμα τής άμυνας που κάθε άνθρωπος θέλει να ασκεί για να προστατεύει τον ερμητικό χώρο τής προσωπικότητάς του. Η ασφάλεια των ρούχων προφυλάσσει από τα αδιάκριτα βλέμματα το γυμνό του σώμα. Αλλά και τα ρούχα δεν παύουν να είναι κομμάτι τής αληθινής του πάντα προσωπικότητας. Η βιτρίνα μας είναι και αυτή δικό μας δημιούργημα.
Το προσωπείο δεν κτίζεται σαν τοίχος αποκλεισμού των τρίτων και τού έξω κόσμου, αλλά σαν ένα πλέγμα που αποτελείται από δείγματα κοινώς αποδεκτής συμπεριφοράς, από συμβάσεις και κανόνες, που εντάσσουν το άτομο στην κοινωνία. Το προσωπείο αυτό δεν αποκαλύπτει έναν ψεύτικο εαυτό μας, αλλά αφήνει να βγει προς τα έξω το πιο συμβατικό και κοινά αποδεκτό κομμάτι τού (αληθινού πάντα) εαυτού μας. Με τον καιρό συμβαίνει βέβαια το φαινόμενο ο άνθρωπος να χρησιμοποιεί τόσο αποτελεσματικά το προσωπείο του και να βολεύεται με τέτοια άνεση πίσω από αυτό, ώστε να ξεχνάει πως υπάρχει και ένα πιο ιδιωτικό κομμάτι υιοθετώντας έτσι τη βιτρίνα σαν περιεχόμενο.
Σε όλες όμως τις ουσιαστικές και βαθύτερα προσωπικές πράξεις και σχέσεις τής ζωής μας, σε περιοχές όπως για παράδειγμα ο έρωτας, η φιλία, η οικογένεια, η ιδεολογική στράτευση και, φυσικά, η καλλιτεχνική δημιουργία, το προσωπείο εξασφαλίζει σε πρώτο βαθμό ένα πάντοτε αποδεκτό αποτέλεσμα, αλλά τελικά λειτουργεί σαν φράγμα και δεν μας επιτρέπει να αξιοποιήσουμε όλο το εύρος και κυρίως τη μοναδικότητα τής προσωπικότητάς μας. Αυτή άλλωστε η μοναδικότητα είναι το ζητούμενο σε όλες τις περιπτώσεις όπου λειτουργούμε σαν μη εναλλάξιμα άτομα.
Η προσπάθεια τού καλλιτέχνη-δημιουργού είναι να διατηρήσει την ελπίδα τής επικοινωνίας με τον έξω κόσμο και τους άλλους ανθρώπους χρησιμοποιώντας όλο και περισσότερο τον προσωπικό του κόσμο χωρίς το προστατευτικό προσωπείο. Η πορεία είναι δύσκολη και διπλής κατευθύνσεως. Υπάρχει δηλαδή μια παράλληλη αναζήτηση αφενός τού χωρίς προσωπείο εαυτού μας, κάτι που δεν είναι ούτε εύκολο ούτε προφανές δεδομένου ότι το προσωπείο μας είναι και αυτό εαυτός μας, και αφετέρου τής μεθόδου μέσω τής οποίας αυτή η πραγματική εικόνα τού εαυτού μας θα χρησιμοποιήσει στοιχεία τού προσωπείου και τού έξω κόσμου για να πάρει μια αναγνώσιμη φόρμα που θα μπορεί να συνδιαλεχθεί με τον κόσμο και τους τρίτους.
Αυτές οι διαδικασίες μοιάζει να έχουν ψυχαναλυτικό απόηχο, αν και η σχέση τους με την ψυχανάλυση δεν μπορεί να είναι παρά έμμεση και συμπτωματική. Και τούτο διότι η ψυχανάλυση βάζει σαν κεντρικό σημείο (από το οποίο όλα ξεκινούν και στο οποίο όλα καταλήγουν) το ίδιο το άτομο. Ενώ στην Τέχνη το ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι πως επίκεντρο είναι ένα τετράγωνο τού οποίου οι τέσσερις πλευρές συμβολίζουν τον καλλιτέχνη, την τέχνη, τη ζωή και τους τρίτους. Και το καθένα από αυτά έχει τη δική του σημασία και αξία, ενώ παράλληλα ασκεί επιρροή πάνω στα υπόλοιπα.
Ένα από τα προβλήματα που κρύβει μια τέτοια διαδικασία αναζήτησης είναι το γεγονός ότι η χωρίς μάσκα προσωπικότητα τού κάθε ανθρώπου αποτελείται από μια πολυπρισματική και σύνθετη άθροιση επί μέρους στοιχείων. Η απόπειρα απόδοσης επομένως αυτής τής σύνθετης εσωτερικότητας θα κατέληγε σε μια σύγχυση που θα καθιστούσε αυθαίρετη κάθε πιθανή έκφραση και επικοινωνία. Διαπιστώνουμε όμως ότι όλοι οι μεγάλοι δημιουργοί, και με το επίθετο αυτό χαρακτηρίζουμε τελικά εκείνους που κατόρθωσαν να απελευθερώσουν τη μοναδικότητά τους, περιορίζουν την πρότασή τους σε λίγα στοιχεία που καθίστανται έτσι σύμβολα τού έργου τους. Μπορούμε τότε να μιλήσουμε για εμμονές τού καλλιτέχνη και για κεντρική ιδέα ενός έργου. Αυτή η ομπρέλα, αυτό το κάλυμμα τού συνολικού έργου δεν είναι τελικά ένας περιορισμός, αλλά μια αναγκαία αφαίρεση, ώστε να βρεθεί ο δίαυλος που θα φιλοξενήσει τις σύνθετες εκδοχές τής καλλιτεχνικής μοναδικότητας.
Η θρησκευτική καταγωγή τής Τέχνης προσέθετε στο παραπάνω τετράγωνο και το βλέμμα τού Θεού, απέναντι στο οποίο δεν είχε θέση το ατομικό μας προσωπείο, ενώ παράλληλα η καλλιτεχνική διαδικασία είχε κάτι από την ειλικρίνεια και την απογύμνωση τής εξομολόγησης. Σήμερα ο καλλιτέχνης δεν έχει άλλο βλέμμα να φοβάται από το δικό του, ενώ παράλληλα δεν εξομολογείται παρά στον ίδιο του τον εαυτό. Όλοι οι υπόλοιποι παράγοντες τής τέχνης (καθηγητές και πτυχία, δημοσιογράφοι, τεχνοκριτικοί και βραβεία) τον προτρέπουν όλο και περισσότερο να χρησιμοποιεί το προσωπείο του και όλο και λιγότερο τού επιτρέπουν να απογυμνωθεί. Η μόνη πιθανή διέξοδος από τον φαύλο αυτό κύκλο είναι η αναγνώριση και η αποδοχή από τον καλλιτέχνη ενός προσωπικού κοινού μπροστά στο οποίο ο ίδιος θα αναγκάζεται (και θα θέλει) να αισθάνεται πλήρως απογυμνωμένος. Και η μόνη πιθανή μέθοδος είναι η συνεχής καλλιτεχνική εργασία και αναζήτηση. Σχεδόν σαν αυτοσκοπός.